Rejestrujesz się jako zawodnik – zrób przegląd
Czas poprzedzający pierwszy okres treningowy to moment, w którym dobrze jest zrobić solidny przegląd dyspozycji i stanu swojego organizmu, zanim na dobre przystąpi się do jego przeciążania. Wiedza pozyskana z badań
i testów pozwoli właściwie ukierunkować trening, może przyczynić się do uświadomienia sobie własnych ograniczeń, zrozumienia przyczyn sukcesów
i niepowodzeń.
SPIS TREŚCI:
2. Najpierw skonsultuj się z lekarzem
3. Ukierunkowanie treningu to dodatkowe badania
5. Perspektywa zajścia dalej, czyli „dane na wejściu, cuda na wyjściu”
Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.
GIGO to skrót od angielskiego sformułowania „Garbage In, Garbage Out”, co znaczy tyle co „błędne dane, błędne wyniki” lub „śmieci na wejściu, śmieci na wyjściu”. Sformułowanie to ma swoje zastosowanie szczególnie
w odniesieniu do komputera. Gdy wprowadzimy bzdurne informacje, maszyna odwzajemnia się równie bzdurnymi wynikami.
W odniesieniu do ciała ludzkiego i uprawiania sportu formuła ta ma jeszcze głębsze zastosowanie. „Garbage In, Garbage Grows” – co znaczy, że błędne dane się kumulują. Może cierpisz na jakąś chorobę, masz krzywy kręgosłup, brakuje ci zakresu ruchu w stawach, jedne mięśnie masz zbyt napięte, inne rozciągnięte, a twoje ruchy są dalekie od prawidłowych wzorców używania narządów lokomocyjnych. W chwili, gdy zaczniesz ciało obciążać wysiłkiem, dojdzie do spotęgowania błędów, kontuzji, rozprzestrzenienia choroby
i braku oczekiwanych efektów treningu.
Lepiej poznać „dane na wejściu”, przeprowadzić gruntowne rozpoznanie organizmu, aby lepiej „czytać” i rozumieć to, co się z nim dzieje w trakcie ćwiczeń, móc kierować swój wysiłek w pożądanym kierunku, modyfikować
i indywidualizować, tak aby osiągać założone cele w bezpieczny i zdrowy sposób.
Gdy jest się początkującym sportowcem, wiele informacji płynących
z charakterystyki organizmu pozwoli na ocenę predyspozycji i właściwy wybór grupy dyscyplin, w których nie tylko prawdopodobieństwo osiągnięcia sukcesu ma się większe, ale także które w bezpieczniejszy sposób dla konkretnego organizmu można uprawiać.
Gruntowne rozpoznanie zalecane jest szczególnie osobom, które rozpoczynają treningi. Każdy szczegół informacji wynikający z początkowych badań i testów może mieć znaczenie w procesie ćwiczeń. Zazwyczaj osoby początkujące wyposażone są w wielość nawyków ruchowych utrwalonych
w codziennym życiu, które nie zawsze są właściwymi dla przyjęcia obciążeń treningowych.
Sportowcy zaawansowani wykonują zazwyczaj systematycznie potrzebne badania i testy. Są do nich zobligowani i dzięki temu mają większe „wyjściowe” rozpoznanie. Jednak nie zwalnia ich to z uwagi i testowania swojej aktualnej dyspozycji. Ich nawyki ruchowe mogą wcale nie sprzyjać prawidłowym wzorcom ruchowym. Dzieje się tak na skutek powtarzalności niezauważonych błędów wykonania ruchu lub w wyniku specjalizacji, jaką narzuca dana dyscyplina czy konkurencja. Wymagają wtedy naprawy ruchu
i kompensacji zbyt wąskiej specjalizacji.
2. Najpierw skonsultuj się z lekarzem
Zdrowie jest ważniejsze od perspektywy osiąganych wyników. Dlatego najpierw powinieneś zbadać jego stan. Zdrowie można różnie definiować. Jedna z definicji, mówiąca, że „jest stanem braku chorób”, przydaje się
o tyle, że pozwala skupić się na wyeliminowaniu wszelkiego rodzaju przypadłości, które w wyniku wysiłku mogą się nasilać.
Konsultacja z lekarzem pozwoli wyeliminować przeciwwskazania do uprawiania sportu. Zdrowie to nie tylko stan „braku chorób”, to także stan ogólnego dobrego samopoczucia, witalności, chęci do życia. Ich brak nie będzie definiowany chorobą, ale może wskazywać na tryb życia, który do nich doprowadzi, a na pewno utrudni zdobywanie kolejnych szczebli sportowego zaawansowania.
Ale nawet „brak chorób” i „stan ogólnego dobrego samopoczucia” nie powinny stanowić jedynych kryteriów zdrowia. Organizm ludzki ma zdolność do przystosowania się do różnych bodźców zarówno pochodzenia zewnętrznego, jak i wewnętrznego. Potrafi w szerokim zakresie wprowadzić regulację fizjologiczną dla zachowania prawidłowości czynności życiowych.
Organizm daje pewien margines zmian, które nie stanowią jeszcze problemu. Ustrój pomimo pewnych zmian anatomicznych może prawidłowo spełniać swą funkcję. Problem pojawia się, gdy granica buforowa zostaje przekroczona, powstają zaburzenia czynności narządu mające wpływ na całość ustroju. Mówimy wtedy o chorobie. Organizm przestawia się na nowy rodzaj regulacji, którą można nazwać regulacją patologiczną.
Stan zdrowia to także wolność od skrycie przebiegających zmian chorobowych, które często niełatwo ujawnić. Te same odchylenia mieszczące się w granicach przedziału zmienności fizjologicznej mogą być dla jednych fizjologiczne i normalne, dla innego osobnika patologiczne.
O wszystkim decyduje stosunek tej zmiany do całości ustroju.
Ustrój człowieka dysponuje wielkimi możliwościami wyrównawczymi, za pomocą których maskuje niedostatki tego czy innego narządu. Czyni to kosztem przeciążania zdrowych układów i organów. Może tak czynić nawet
w stosunku do sportowca, który bije rekord świata.
Dla określenia zdrowia w kryterium „prawidłowości wszystkich dziejących się w organizmie procesów” pomocne są nie tylko badania i testy wstępne, ale także okresowe, okolicznościowe, specjalistyczne.
Wizyta u lekarza pozwoli zwrócić uwagę na szczególne sygnały, które należy sprawdzić w odniesieniu do stanu własnego zdrowia i trybu życia. Pozwoli wykonać wiele standardowych badań i testów. Niezbędne w badaniu wstępnym są: wykonanie morfologii krwi z rozmazem i OB, badania ogólne moczu, badanie elektrokardiograficzne (EKG), przegląd stomatologiczny, próba wysiłkowa, badanie laryngologiczne i okulistyczne.
Badanie krwi może wykazać niskie stężenie hemoglobiny, co będzie przekładać się na zdolność transportu tlenu do pracujących mięśni, niedokrwistość, niedobór żelaza w organizmie, anemię. Obniżony hematokryt krwi może być przejawem adaptacji ustroju do treningu wytrzymałościowego, ale zwiększony może być niebezpieczny dla życia. Ukryty stan zapalny można wykryć za pomocą badania OB. Istota badania ogólnego moczu sprowadza się do wykluczenia dysfunkcji w drogach moczowych i nerkach.
Próba wysiłkowa będzie miała na celu nie tylko ocenę wstępną wydolności czy predyspozycji badanego, ale przede wszystkim prawidłowości reakcji układu sercowo-naczyniowego i oddechowego na wysiłek fizyczny. Standardowe EKG wykonywane w spoczynku dla osoby planującej wykonywanie regularnego treningu fizycznego może być niewystarczające. Dobrze jest wykonać badanie EKG w czasie wspomnianej próby wysiłkowej, wykluczyć pojawianie się zaburzeń rytmu i niedokrwienia serca pod wpływem obciążenia pracą.
O ile wada serca, rozedma płuc czy inne tego typu choroby nie będą eliminować człowieka z czynnej pracy zawodowej, o tyle będą uniemożliwiały wykonywanie intensywnych zajęć fizycznych.
3. Ukierunkowanie treningu to dodatkowe badania
Próby czynnościowe to inaczej próby działania dla narządu, układu, ich zachowania się w warunkach obciążania pracą. Nie ma potrzeby uzyskiwania jednakowo wysokiego poziomu czynnościowego wszystkich narządów i układów ustroju człowieka. Każdą z dyscyplin sportowych charakteryzuje swoista dla niej harmonia rozwoju, swoiste cechy morfologii
i funkcji organizmu.
Wybierając swoją specjalizację, należy dodatkowo zwrócić uwagę na badania dotyczące specyficznych przejawów ruchu i wysiłku danej dyscypliny. Badanie radiologiczne odcinka lędźwiowego kręgosłupa będzie istotne dla tych, którzy zmagać się będą z podnoszeniem ciężarów, także biegaczy, skoczków, przedstawicieli konkurencji rzutowych. Dla zapasów
i judo istotne będzie badanie radiologiczne odcinka szyjnego. Oznaczenie poziomu glukozy w surowicy krwi będzie miało ogromne znaczenie dla przedstawicieli sportów ekstremalnych takich jak płetwonurkowanie, skoki spadochronowe, sporty lotnicze, paralotniowe, motorowe itp.
Każda dyscyplina sportowa, aktywność fizyczna kreuje specyficzne okoliczności, do których organizm ludzki powinien mieć możliwość bezproblemowej adaptacji. Jeśli taki proces może zostać zakłócony, lepiej wiedzieć o tym wcześniej.
Nie mniej ważnym organem, podlegającym wstępnym testom i badaniom, jest narząd ruchu. Podobnie jak układ krążenia, serce, układ oddechowy, metabolizm wewnętrzny ustroju – będzie on poddawany obciążeniom w każdym ćwiczeniu. Jeśli wzorzec wykonywanego ruchu będzie zdrowy, prowadzić będzie do właściwego przeciążania tkanek ustroju, stawów, więzadeł, ścięgien, mięśni.
Podobnie jak w przypadku innych układów, nieprawidłowe obciążanie narządu ruchu będzie prowadziło do regulacji patologicznych aż do momentu, gdy możliwości adaptacyjne zostaną wyczerpane i nastąpi uraz, kontuzja.
Badania wstępne, podobnie jak w odniesieniu do innych funkcji ustroju, należy najpierw przeprowadzić w stanie nieobciążonym. Już wzrokowa ocena postawy ciała może posłużyć do wyciągnięcia wniosków, które ukierunkują tryb postępowania treningowego. Nie jest bowiem nieistotne to, czy jeden z barków jest znacznie opuszczony, trójkąt talii wyraźnie większy, że kolano zachodzi na drugie lub pięta jest wyraźnie koślawa. Te i inne symptomy działania mięśni posturalnych, ale także innych ujawnić może nie tylko postawa ciała, również chód, sposób siedzenia, schylania się, biegania, wykonywania różnych czynności, nie tylko sportowych.
Oprócz wnikliwej i fachowej porady ortopedycznej w badaniu wzorców ruchu pomocne będą testy funkcjonalne, proste ćwiczenia, które potrafi ocenić trener i wykazać na ich podstawie niedobory zakresu ruchu, kompensacje, braki umiejętności właściwego stabilizowania części ciała, zwłaszcza kręgosłupa, napięcia mięśni, siły, ich elastyczności, umiejętności przyjmowania prawidłowych pozycji ciała zarówno bez obciążenia,
jak i w obciążeniu itp.
Diagnoza funkcjonalna pozwoli nie tylko ustrzec przed kontuzją wynikającą
z niewłaściwego przeciążania narządu ruchu, ale także wykorzystać prawidłowe wzorce ruchowe do maksymalizacji przejawiania się cech motorycznych organizmu, mocy, siły, szybkości, wytrzymałości.
Szczególnie istotna jest diagnoza dla osób początkujących, nieobeznanych
z prawidłową techniką ćwiczeń, mających szereg utrwalonych codziennym używaniem narządu ruchu, często niewłaściwych wzorców ruchowych. Sportowcy zaawansowani powinni kierować uwagę na trening funkcjonalny od pierwszego okresu wstępnej adaptacji organizmu do nowego sezonu
i mieć go na uwadze na przestrzeni całego sezonu, umiejętnie komponując go z treningiem cech motorycznych.
5. Perspektywa zajścia dalej, czyli „dane na wejściu, cuda na wyjściu”
Aby osiągnąć swoje cele w zakresie aktywności fizycznej, należy mieć wgląd w początkowy kapitał, z jakim rozpoczyna się przedsięwzięcie. Odpowiednie zainteresowanie, lista badań i testów, które wykona się na początku tej drogi lub na początku kolejnego sezonu treningowego, pozwolą nie tylko śmielej patrzeć na perspektywę osiągnięcia oczekiwanego rezultatu, także zapewnić sobie poczucie bezpieczeństwa i zdrowia w wybranej aktywności.
