SPIS TREŚCI:
1. Niedoczynność tarczycy – czym jest?
2. Przyczyny niedoczynności tarczycy
3. Objawy niedoczynności tarczycy
4. Diagnostyka niedoczynności tarczycy
5. Leczenie niedoczynności tarczycy
6. Dieta w niedoczynności tarczycy
1. Niedoczynność tarczycy – czym jest?
Tarczyca jest nieparzystym gruczołem dokrewnym o masie 15–30 g. U kobiet gruczoł ten jest większy niż u mężczyzn. Znajduje się w przednio-dolnej części szyi i odpowiada za wydzielanie hormonów: trójjodotyroniny, tyroksyny i kalcytoniny.
Niedoczynność tarczycy jest spowodowana niedoborem hormonów tarczycy, T3 – trójjodotyroniny i T4 – tyroksyny, lub opornością komórek na ich działanie, co skutkuje spowolnieniem metabolizmu. Hormony gruczołu tarczowego wpływają na metabolizm węglowodanów, białek, tłuszczów i cholesterolu. Dodatkowo odgrywają ważną rolę w pobudzaniu mięśnia sercowego i pracy układu nerwowego, w tym mózgu.
SKLEP FABRYKI SIŁY
Najczęściej kupowane
2. Przyczyny niedoczynności tarczycy
Istnieje kilka klasyfikacji niedoczynności tarczycy w zależności od lokalizacji, czasu wystąpienia i czasu trwania.
Klasyfikacja niedoczynności tarczycy w zależności od lokalizacji:
– pierwotna niedoczynność tarczycy – uszkodzenie tarczycy,
– wtórna niedoczynność tarczycy – uszkodzenie przysadki lub podwzgórza.
Klasyfikacja niedoczynności tarczycy w zależności od czasu wystąpienia:
– wrodzona – aplazja (niewykształcenie) tarczycy, ektopia (występowanie w innym miejscu niż fizjologiczne),
– nabyta – choroba Hashimoto, poporodowe zapalenie tarczycy, urazy tarczycy, przewlekły niedobór jodu w diecie, napromieniowanie okolic szyi przy występowaniu choroby nowotworowej, usunięcie gruczołu tarczowego.
Klasyfikacja niedoczynności tarczycy w zależności od czasu trwania:
– trwała,
– przemijająca.
3. Objawy niedoczynności tarczycy
Czasem przez wiele lat przed zdiagnozowaniem choroby występują słabo nasilone objawy, tzw. objawy subkliniczne: pogorszenie nastroju, depresja, podwyższone stężenie cholesterolu całkowitego i LDL.
Najczęściej występującymi objawami zaawansowanej niedoczynności tarczycy są senność, brak energii, zmniejszona tolerancja na wysiłek, pogorszenie sprawności intelektualnej, zaburzenia koncentracji, stany depresyjne, zmniejszona wrażliwość na zimno, spowolniona akcja serca (bradykardia), suchość i rogowacenie skóry, chrypka, zaparcia, zaburzenia miesiączkowania, niepłodność, osłabienie słuchu i obrzęki stawów.
Niedoczynność tarczycy związana jest także z większym ryzykiem wystąpienia nadwagi, otyłości, zaburzeń lipidowych i chorób sercowo-naczyniowych.
4. Diagnostyka niedoczynności tarczycy
Niedoczynność tarczycy jest diagnozowana na podstawie badania lekarskiego, oceny występujących objawów, badań laboratoryjnych i obrazowych.
W pierwszej kolejności wykonywane jest badanie poziomu hormonu TSH – tyreotropiny, które ocenia hormonalną czynność tarczycy. Za prawidłowe stężenie TSH przyjmuje się wartości w zakresie 0,2–4,5 IU/ml. Jeśli wartości są wyższe niż norma, może to wskazywać na pierwotną niedoczynność tarczycy, gruczolaka przysadki mózgowej lub nadczynność podwzgórza.
Istotną rolę odgrywa wykonanie badań hormonów tarczycy FT3 i FT4, żeby rozpoznać rodzaj zaburzeń hormonalnych – niedoczynność lub nadczynność. W praktyce klinicznej badanie to jest wykonywane w momencie stwierdzenia nieprawidłowego poziomu TSH. Prawidłowe wartości dla FT3 to 1,5–4,0 ng/l, a dla FT4 8–20 ng/l.
W diagnostyce laboratoryjnej bardzo ważne jest także oznaczenie przeciwciał przeciwtarczycowych anty-TPO i anty-TG. Badanie pozwala na zdiagnozowanie chorób autoimmunologicznych tarczycy, np. Hashimoto.
Badanie USG tarczycy jest nieodłącznym elementem diagnostyki chorób tarczycy umożliwiającym wykrycie zmian, m.in. guzków i wola. Czasami istnieje konieczność wykonywania także scyntygrafii gruczołu tarczowego i biopsji cienkoigłowej tarczycy.
5. Leczenie niedoczynności tarczycy
Lekarz indywidualnie dobiera odpowiednią dla pacjenta kurację, która ma na celu regularne dostarczanie hormonów tarczycy, których niedobór występuje w organizmie. Głównie stosowane są preparaty zawierające lewoskrętną tyroksynę. Uzupełnieniem terapii hormonalnej są odpowiednio zbilansowana dieta oraz aktywność fizyczna. Podczas leczenia należy systematycznie wykonywać badania TSH, FT4 i FT3 (na czczo przed przyjęciem dawki leku).
6. Dieta w niedoczynności tarczycy
Dieta dla osób z niedoczynnością tarczycy powinna składać się z 4–5 posiłków spożywanych regularnie. Pierwszy posiłek powinien być zjedzony do godziny po przebudzeniu, zaś ostatni 2–3 godziny przed snem. Regularne spożywanie urozmaiconych posiłków w ciągu dnia jest bardzo ważne, by przyspieszyć procesy metaboliczne.
Podaż kaloryczna powinna być indywidualnie dostosowana do danej osoby i uwzględniać wiek, płeć, masę ciała, wzrost, aktywność fizyczną, stan fizjologiczny i choroby współwystępujące. Zbyt duże restrykcje kaloryczne mogą wpłynąć na spowolnienie metabolizmu i wzrost stężenia TSH. Zalecana jest racjonalna dieta dostarczająca do organizmu wszystkich składników odżywczych, by wspomóc prawidłowe funkcjonowanie tarczycy oraz przywrócić dobre samopoczucie.
Dieta dla osób z niedoczynnością tarczycy powinna uwzględniać zwiększoną podaż pełnowartościowego białka pochodzącego z produktów zwierzęcych (mięso, ryby, jaja, mleko i produkty mleczne niskotłuszczowe).
Węglowodany powinny być dostarczane w postaci pełnoziarnistych produktów zbożowych, gdyż mają one niższy indeks glikemiczny, więcej składników mineralnych, witamin i błonnika pokarmowego niż ich oczyszczone odpowiedniki. Jadłospis powinien być bogaty w warzywa i owoce jako źródło witamin, składników mineralnych, błonnika pokarmowego i przeciwutleniaczy. Produkty będące źródłem cukrów prostych powinny zostać wyeliminowane z diety lub ograniczone do minimum (ciastka, ciasta, cukier, dżemy, owoce kandyzowane), gdyż zwiększają ryzyko pojawienia się otyłości, cukrzycy, insulinooporności, a nawet nowotworów.
Tłuszcze w diecie osób z niedoczynnością tarczycy odgrywają bardzo ważną rolę, ale warto zwrócić uwagę na ich ilość oraz jakość. Ograniczyć należy nasycone kwasy tłuszczowe znajdujące się w produktach pochodzenia zwierzęcego – masło, smalec, łój i pełnotłuste produkty mleczne. Zalecane jest zwiększenie podaży produktów zawierających nienasycone kwasy tłuszczowe – olej lniany, rzepakowy, oliwa z oliwek, awokado, orzechy, nasiona, pestki, a także ryby, w szczególności morskie – łosoś, makrela, śledź, tuńczyk, dorsz.
W codziennej diecie należy ograniczyć spożycie tzw. substancji wolotwórczych, które znajdują się w kapuście, brukselce, brokułach, kalafiorze, szpinaku, jarmużu, rzodkiewce – należą do silnych goitrogenów (zaleca się spożywanie nie więcej niż jednej porcji na tydzień). Goitrogeny znajdziemy również w truskawkach, prosie, gorczycy, orzeszkach ziemnych – słabsze goitrogeny, które zaleca się spożywać w ilości ok. ¾ porcji na tydzień. W diecie osób z chorobami tarczycy zaleca się ograniczenie spożycia soi. Nie jest zalecane całkowite wykluczenie tych produktów z diety, lecz ich ograniczenie oraz prawidłowe przygotowanie – obróbka termiczna zmniejsza zawartość substancji goitrogennych o około 30%.
Osoby z niedoczynnością tarczycy terapię hormonalną powinny uzupełnić o odpowiednio zbilansowaną dietę, która będzie usprawniała funkcjonowanie gruczołu tarczowego. Holistyczne podejście uwzględniające zmianę trybu życia, wdrożenie odpowiednich leków oraz diety jest skuteczną metodą leczenia niedoczynności tarczycy.
Bibliografia
Gietka-Czernel M., Niedoczynność tarczycy a układ sercowo-naczyniowy, „Postępy Nauk Medycznych” 2012, 25(11), 876–880.
Jarosz M., Stolińska H., Wolańska D., Żywienie w niedoczynności tarczycy, Warszawa 2014.
Ponichtera A., Borowiak E., Choroby tarczycy jako poważny problem medyczny w Polsce, „Problemy Pielęgniarstwa” 2008, 16(1–2), 192–198.
Ratajczak A.E., Moszak M., Grzymisławski M., Zalecenia żywieniowe w niedoczynności tarczycy i chorobie Hashimoto, „Pielęgniarstwo i Zdrowie Publiczne” 2017, 7(4), 305–311.
Szwajkosz K. et al., Niedoczynność tarczycy jako skutek przewlekłego autoimmunologicznego zapalenia gruczołu tarczowego, „Journal of Education, Health and Sport” 2017, 7(5), 41–54.
SKLEP FABRYKI SIŁY
Szukasz dobrej odżywki?