Czym jest bliss point i jak wpływa na nasze wybory żywieniowe
Producenci żywności nieustannie prześcigają się w tworzeniu produktów o wyjątkowych walorach smakowych, które skutecznie przyciągają konsumentów i skłaniają ich do zakupu. W dążeniu do osiągnięcia idealnej kombinacji smaków, która wywołuje maksymalną przyjemność, wykorzystują zaawansowane techniki dostosowywania proporcji poszczególnych składników. Efektem tych działań są produkty, które stają się niemal niemożliwe do odłożenia. Kluczowym narzędziem w tym procesie jest koncepcja bliss point – optymalnego punktu smakowego, który odgrywa fundamentalną rolę w projektowaniu żywności o wysokim stopniu atrakcyjności sensorycznej.
SPIS TREŚCI:
2. Zagrożenia związane z wykorzystaniem bliss point w żywności
3. Bliss point – jak nie wpaść w pułapkę i jeść świadomie
Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.
1. Czym jest bliss point
Bliss point to termin wprowadzony przez amerykańskiego psychologa Howarda Moskowitza w latach 60. XX wieku. Początkowo odnosił się do badania optymalnego poziomu bodźców sensorycznych wywołujących największą przyjemność zmysłową.
Choć badania nad psychologią smaku miały swoje początki znacznie wcześniej, dopiero w latach 60. zaczęto systematycznie analizować, w jaki sposób konkretne proporcje składników spożywczych wpływają na odbiór smakowy. Koncepcja bliss point zyskała szczególne znaczenie, gdy Howard Moskowitz rozpoczął badania dotyczące wpływu cukru, soli i tłuszczu na percepcję smaku. Jego obserwacje okazały się przełomowe, ponieważ odkrył, że idealna kombinacja tych trzech składników wywołuje najwyższy poziom przyjemności sensorycznej.
Po opublikowaniu wyników badań Moskowitza koncepcja bliss point znalazła zastosowanie w przemyśle spożywczym. W rezultacie na rynku pojawiły się szeroko dostępne, wysokosmakowite produkty, takie jak chipsy, płatki śniadaniowe, napoje gazowane, słodycze oraz dania gotowe, które miały na celu nie tylko zaspokojenie potrzeb konsumentów, ale również zwiększenie sprzedaży. Tak powstały nowe standardy w produkcji żywności (P. Rao, R.L. Rodriguez, S.P. Shoemaker 2018).
2. Zagrożenia związane z wykorzystaniem bliss point w żywności
Wykorzystanie koncepcji bliss point w produkcji żywności niesie za sobą szereg zagrożeń zdrowotnych i społecznych, ponieważ może mieć negatywny wpływ na zdrowie publiczne i nawyki żywieniowe konsumentów.
Nadmierne spożycie kilokalorii
W kontekście teorii bliss point nadmierne spożycie kilokalorii wynika z połączenia składników, które maksymalizują przyjemność sensoryczną, niezwiązaną z rzeczywistym zapotrzebowaniem organizmu na składniki odżywcze i energię. Produkty te silnie aktywują układ nagrody w mózgu, co może osłabiać naturalne mechanizmy kontroli apetytu.
W efekcie sygnały fizjologiczne, np. wypełnienie żołądka, przestają być głównym regulatorem, a zamiast tego spożywanie pokarmu jest napędzane głównie przez intensywne doznania smakowe. To z kolei może prowadzić do częstego sięgania po wysokokaloryczne produkty i regularnego przekraczania zapotrzebowania energetycznego (Y. Zhang, E.L. Giovannucci 2022).
Zwiększone ryzyko otyłości i chorób przewlekłych
Zbyt duże spożycie produktów zoptymalizowanych pod kątem bliss pointu, charakteryzujących się wysoką kalorycznością, a także dużą zawartością węglowodanów prostych, nasyconych kwasów tłuszczowych oraz sztucznych dodatków, może prowadzić do zaburzenia równowagi energetycznej organizmu. Może także sprzyjać odkładaniu się tkanki tłuszczowej i rozwojowi otyłości, która stanowi główny czynnik ryzyka wielu chorób metabolicznych, w tym cukrzycy typu 2, nadciśnienia tętniczego czy chorób sercowo-naczyniowych (Y. Zhang, E.L. Giovannucci 2022).
Zaburzenia percepcji smaku i zmiana preferencji żywieniowych
Żywność o intensywnym smaku, jak słodycze, fast foody czy przekąski, może zaburzać równowagę smakową i przyzwyczajać organizm do bardziej wyrazistych doznań smakowych. W rezultacie preferencje żywieniowe zmieniają się na korzyść produktów wysokoprzetworzonych, a naturalne, mniej intensywne smaki stają się mniej atrakcyjne. Długotrwałe spożywanie takich produktów może prowadzić do uzależnienia od określonych smaków i znacząco utrudniać powrót do bardziej zrównoważonej diety (F. Harnischfeger, R. Dando 2021).
Zjawisko to jest szczególnie problematyczne w kontekście dzieci, które są bardziej wrażliwe na bodźce smakowe. Wczesne przyzwyczajenie do żywności o wyraźnym i intensywnym smaku może zwiększać ryzyko kształtowania niezdrowych nawyków żywieniowych, a co za tym idzie – prowadzić do problemów zdrowotnych takich jak otyłość, cukrzyca czy choroby sercowo-naczyniowe w późniejszym życiu (S. Scaglioni i wsp. 2018).
Emocjonalne uzależnienie od jedzenia i zaburzenia odżywiania
Emocjonalne uzależnienie od jedzenia stanowi poważną konsekwencję częstego sięgania po produkty zaprojektowane zgodnie z teorią bliss point. W wyniku częstego ich spożywania aktywowane zostają mechanizmy nagrody w mózgu, które uwalniają neuroprzekaźniki, np. dopaminę, wywołujące uczucie przyjemności. Z czasem organizm zaczyna kojarzyć jedzenie z nagrodą i może rozwinąć emocjonalne uzależnienie od jedzenia. W takim przypadku osoby dotknięte tym problemem zaczynają sięgać po żywność nie tylko z głodu, ale także w odpowiedzi na stres, smutek czy inne negatywne emocje. Takie uzależnienie ma charakter cykliczny, gdyż po początkowej satysfakcji pojawia się spadek nastroju, który skłania do sięgania po jedzenie ponownie, w wyniku czego tworzy się błędne koło.
Długotrwałe uzależnienie może prowadzić do zaburzeń odżywiania, takich jak kompulsywne objadanie się (BED) czy bulimia, które wiążą się z utratą kontroli nad ilością spożywanego jedzenia oraz poczuciem winy i frustracji. Zaburzenia te wpływają na postrzeganie własnego ciała, obniżają samoocenę oraz sprzyjają stanom lękowym i depresyjnym. W efekcie osoby dotknięte tym problemem często izolują się społecznie, co dodatkowo utrudnia wyjście z destrukcyjnego cyklu i powrót do zdrowych nawyków (C. Romero-Blanco i wsp. 2021).
3. Bliss point – jak nie wpaść w pułapkę i jeść świadomie
1. Czytaj etykiety produktów
Świadome wybory zaczynają się już na etapie zakupów. Kluczowe jest dokładne czytanie etykiet i zwracanie uwagi na skład produktów. Staraj się ograniczać żywność o wysokiej zawartości cukru, soli i tłuszczów nasyconych i zamiast tego sięgaj po produkty o jak najkrótszym składzie.
2. Praktykuj świadome jedzenie
Mindful eating, czyli świadome jedzenie, to praktyka, która pozwala odzyskać kontrolę nad własnymi nawykami żywieniowymi. Kluczowe jest spożywanie posiłków powoli, bez pośpiechu, aby mózg miał czas na rozpoznanie oznak sytości. Unikaj jedzenia przed telewizorem czy komputerem i słuchaj swojego organizmu. Jedz wtedy, gdy naprawdę czujesz głód, a nie z nudów czy pod wpływem emocjonalnego impulsu.
3. Naucz się rozpoznawać prawdziwy głód
Rozróżnienie głodu fizycznego od emocjonalnego jest kluczowe w procesie świadomego jedzenia. Głód fizyczny pojawia się stopniowo i jest związany z naturalnymi sygnałami organizmu, np. burczeniem w brzuchu czy spadkiem energii. Z kolei głód emocjonalny pojawia się nagle i często wynika z potrzeby poprawy nastroju. Zanim sięgniesz po przekąskę, zadaj sobie pytanie: „Czy naprawdę jestem głodny, czy po prostu szukam pocieszenia w jedzeniu?”.
4. Zadbaj o równowagę emocjonalną
Nieświadome jedzenie często wynika z braku umiejętności radzenia sobie z emocjami. Warto rozwijać strategie redukcji stresu, takie jak joga, medytacja, spacery czy rozmowy z bliskimi, aby nie traktować jedzenia jako sposobu na poprawę nastroju.
Świadomość wpływu przemysłu spożywczego na decyzje żywieniowe pozwala dokonywać bardziej świadomych wyborów, co wspiera nie tylko zdrowie fizyczne, ale i dobre samopoczucie psychiczne.
Bibliografia
Harnischfeger F., Dando R., Obesity-induced taste dysfunction, and its implications for dietary intake, „International Journal of Obesity” 2021, 45(8), 1644–1655.
Rao P., Rodriguez R.L., Shoemaker S.P., Addressing the sugar, salt, and fat issue the science of food way, „NPJ Science of Food” 2018, 2, 12.
Romero-Blanco C. et al., Food Addiction and Lifestyle Habits among University Students, „Nutrients” 2021, 13(4), 1352.
Scaglioni S. et al., Factors Influencing Children's Eating Behaviours, „Nutrients” 2018, 10(6), 706.
Zhang Y., Giovannucci E.L., Ultra-processed foods and health: a comprehensive review, „Critical Reviews in Food Science and Nutrition” 2023, 63(31), 10836–10848.
