Kawa – korzyści i zagrożenia
Coraz szybsze tempo życia, brak czasu na odpoczynek i sen zmuszają społeczeństwo do poszukiwania substancji, które pobudzą organizm, usuną znużenie, poprawią koncentrację i sprawność myślenia, co doprowadzi do ogólnej poprawy formy. Substancją spełniającą te wymagania jest kofeina, która występuje w ziarnach kawy, liściach herbaty i orzeszkach kola.
SPIS TREŚCI:
Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.
Pierwsze plantacje kawy pojawiły się w 575 r. n.e. na terenie Wyżyny Abisyńskiej i Półwyspu Somalijskiego. Picie kawy zapoczątkowali Arabowie między XI a XII w. W Europie pierwsze kawiarnie powstały w 1645 r. w Wenecji. Na początku XX w. wynikła potrzeba znalezienia produktu, który dałby się długo przechowywać bez straty walorów smakowo-zapachowych. Tak właśnie wynaleziono kawę rozpuszczalną.
Do Polski kawa dotarła w XVII w. i na stałe się zadomowiła. Obecnie jest jednym z najpopularniejszych napojów spożywanych codziennie przez Polaków w celu dodania sobie energii. Kawa uprawiana jest na obszarze pomiędzy Zwrotnikami Raka a Koziorożca. Jej największymi producentami są Brazylia, Kolumbia, Wietnam. Zapewniają one ponad połowę światowej produkcji kawy. Największymi odbiorcami kawy są kraje skandynawskie.
Kawa rośnie na drzewach kawowych (kawowcach), które pochodzą
z rejonów obecnej Etiopii. Mogą sięgać do wysokości 10 metrów. Owoc kawowca przypomina wielkością i kształtem wiśnię. W miarę dojrzewania zmienia kolor z zielonego przez ciemnoczerwony do czarnego, gdy już są przejrzałe. Pod skórką owocu znajduje się soczysty miąższ, a w nim dwa ziarna. Czasem zdarza się, że wykształca się tylko jedno ziarno, tzw. peaberry. Jest ono bardzo cenione, bo kawa wykonana z takich ziaren jest bardziej aromatyczna.
Najczęściej wyróżniane dwa gatunki kawy to Coffea Arabica (kawa arabika)
i Coffea Canephora (kawa robusta). Pierwsza z nich stanowi 60% światowej produkcji. Ma łagodny smak i prawie dwa razy niższą zawartość kofeiny niż robusta. Robusta natomiast ma mocny, wyrazisty smak.
Międzynarodowa Organizacja Kawy wraz z Instytutem Informacji Naukowej o Kawie prowadzi badania, które dowodzą, że umiarkowane picie kawy jest w pełni bezpieczne i nie stanowi zagrożenia dla zdrowia. Oprócz kofeiny
w kawie występują także inne składniki, których do tej pory wykryto 700.
Do najważniejszych zalicza się węglowodany, tłuszcze, wodę, proteiny, kwasy roślinne, alkaloidy, sole mineralne, substancje aromatyczne. Proporcje poszczególnych składników różnią się w zależności od rodzaju kawy, a także od tego, czy są to surowe ziarna, palone czy w naparze. Rodzaj gleby, klimat, sposób uprawy oraz proces przetwarzania i palenia również mają wpływ na skład kawy.
Kofeina jest najważniejszą substancją czynną odpowiedzialną za działanie kawy. Jest bardzo szybko wchłaniana z przewodu pokarmowego do układu krążenia. Po godzinie osiąga maksymalne stężenie, które utrzymuje się maksymalnie 4 godziny. Dawka śmiertelna kofeiny dla człowieka wynosi
100 g.
Spożycie kofeiny do 400 mg dziennie nie powoduje wzrostu ryzyka chorób sercowo-naczyniowych. Nie zmniejsza gęstości mineralnej kości u osób, które spożywają odpowiednią ilość wapnia.
Uzależnienie od kofeiny może wystąpić przy dziennym spożyciu powyżej 500–600 mg. Towarzyszy temu szereg niekorzystnych objawów, takich jak zbytnia pobudliwość, uczucie niepokoju, arytmia, bezsenność, bóle głowy, problemy żołądkowe. Kobiety w ciąży i karmiące powinny ograniczyć spożycie kofeiny.
Związki, które nadają kawie smak i aromat, należą do polifenoli, jest to głównie kwas chlorogenowy, chinowy i kawowy. Oprócz walorów smakowych związki te odznaczają się złożonymi efektami biologicznymi, takimi jak:
– działanie przeciwnowotworowe związane z aktywnością antyoksydacyjną
i wychwytem wolnych rodników;
– hamowanie odkładania blaszki miażdżycowej;
– działanie przeciwzapalne;
– działanie przeciwbakteryjne;
– opóźnienie rozkładu witaminy C w organizmie;
– zdolność wiązania metali ciężkich z diety;
– ograniczenie wchłaniana żelaza i przyswajalności białek.
Związek o nazwie trigonelina obecny w kawie przekształca się w trakcie palenia ziaren kawy w witaminę PP. Kawa odznacza się także zawartością kwasu szczawiowego.
Obecne badania nie dowodzą jednoznacznie, czy spożywanie kawy jest korzystne dla organizmu, czy wręcz przeciwnie. Nie ma także zgodności co do wpływu picia kawy na rozwój nadciśnienia tętniczego. Picie 2–3, a nawet 4 filiżanek kawy dziennie wpływa na zwiększenie przepływu krwi poprzez rozszerzenie arterii serca, co prowadzi do ukrwienia całego organizmu. Arterie w głowie ulegają zwężeniu, powoduje to ograniczenie skłonności do bólów migrenowych.
Kolejnym plusem picia kawy jest wpływ kofeiny na przyspieszenie spalania tłuszczu. Dzięki temu może być korzystnym składnikiem terapii odchudzającej, oczywiście wypijana w umiarkowanych ilościach, bez cukru
i śmietanki.
Kawa nie może być spożywana przez osoby cierpiące na nadkwasotę, ponieważ wzmaga wydzielanie kwasów żołądkowych i żółci. Powoduje wzrost stężenia homocysteiny we krwi, natomiast hiperhomocysteinemia przyczynia się do rozwoju miażdżycy oraz wpływa na zwiększoną krzepliwość krwi. Kawa wzmaga wydalanie z moczem elektrolitów, takich jak Mg2+, K+, Ca2+. Zwiększa to ryzyko złamań kostnych.
Związki polifenolowe obecne w kawie mają działanie antyoksydacyjne, co może powodować korzystny wpływ kawy w schorzeniach kardiologicznych, cukrzycy i nowotworach. Jednak picie powyżej 5 szklanek kawy dziennie
w związku z zawartością akrylamidu może zwiększyć ryzyko raka pęcherza moczowego.
Kawa dzięki zawartości garbników może przeciwdziałać procesom powodującym próchnicę zębów. Badania wykazują istotne zmniejszenie ryzyka wystąpienia choroby Parkinsona u osób regularnie pijących napoje
z kofeiną. Nie powinny jej jednak spożywać osoby z nadciśnieniem tętniczym po 65. roku życia. Nie powinno się także łączyć picia kawy
z paleniem papierosów.
4. Pić czy nie pić?
Odpowiedź na pytanie, czy picie kawy jest szkodliwe, nie jest prosta,
a wynika to z faktu, że oddziaływanie składników kawy na organizm ludzki zależy od wielu czynników: sposobu uprawy, częstości spożywania, kondycji oraz warunków zdrowotnych osoby pijącej kawę. Należy pamiętać o rozsądnych ilościach oraz osobistych ograniczeniach, aby podczas spożywania kawy doznawać przede wszystkim tych przyjemnych wrażeń.
Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.
Bibliografia
Żukiewicz-Sobczak W. et al., Wpływ spożycia kawy na organizm człowieka, „Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu” 2012, 18(1), 71–76.
Maniecka M., Pozytywny wpływ picia kawy na ludzkie zdrowie, http://laboratoria.net/artykul/12207.html (21.11.2018).
Wierzejska R., Kawa – używka czy produkt prozdrowotny?, „Food Forum” 2017, 1(17), 28–34.
