„Ugly food” – jak brzydkie jedzenie staje się trendem przyszłości
„Ugly foods”, czyli „brzydkie jedzenie”, to warzywa i owoce, które nie spełniają narzuconych przez rynek standardów estetycznych. Choć ich smak i wartość odżywcza są często identyczne jak ich „idealnych” odpowiedników, kończą jako odpady, co przyczynia się się do narastającego problemu marnowania żywności. Warto więc przyjrzeć się bliżej konsekwencjom takiego stanu rzeczy. Świadome wybory zakupowe, wspieranie lokalnych inicjatyw czy zmiana nastawienia to tylko niektóre proste kroki przyczyniające się do zmniejszenia negatywnych skutków marnowania żywności.
SPIS TREŚCI:
1. Problem marnowania żywności na świecie
3. Przyczyny powstawania „ugly food”
4. Jak wspierać trend „ugly food”
Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.
1. Problem marnowania żywności na świecie
Problem marnowania żywności stanowi jedno z najpoważniejszych wyzwań współczesnego świata, zarówno w kontekście ekologicznym, jak i społecznym. Zgodnie z danymi Organizacji Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa (FAO), ⅓ całej żywności produkowanej globalnie jest marnowana. To ponad miliard ton rocznie, które trafiają do kosza, podczas gdy prawie 800 milionów ludzi na świecie cierpi z powodu głodu. Ta dysproporcja wskazuje na ogromny paradoks współczesnego systemu żywnościowego.
W Unii Europejskiej skala problemu również jest alarmująca – rocznie marnuje się tu ok. 59 milionów ton żywności, co przekłada się średnio na 132 kg na osobę. W Polsce sytuacja nie odbiega od tej tendencji. Szacuje się, że każdego roku wyrzucamy ok. 5 milionów ton żywności, co plasuje nas na 4. miejscu w Unii Europejskiej. Znaczną część tych strat stanowią tzw. ugly food, czyli warzywa i owoce odrzucane ze względu na swój wygląd.
Zmiana podejścia do „brzydkiego” jedzenia i zwiększenie świadomości konsumentów może znacząco przyczynić się do zmniejszenia tych zatrważających liczb, a także do budowy bardziej zrównoważonego systemu żywnościowego.
2. Skutki marnowania żywności
Marnowanie żywności to poważne wyzwanie o daleko idących konsekwencjach zarówno dla środowiska, jak i gospodarki. Skala tego zjawiska przekłada się na znaczące skutki ekologiczne, wśród których kluczowa jest emisja gazów cieplarnianych. Produkcja żywności, która nigdy nie zostanie spożyta, generuje 8–10% globalnej emisji CO2. Dodatkowo proces ten wiąże się z ogromnym zużyciem wody. Szacuje się, że do wyprodukowania wyrzucanej żywności wykorzystuje się 250 bilionów litrów wody rocznie, co odpowiada trzykrotności całorocznego przepływu jednej z największych rzek na świecie (Marston L.T. i wsp. 2021).
Kolejnym istotnym skutkiem jest marnotrawstwo zasobów naturalnych. Produkcja żywności, która trafia na śmietnik, wymaga ogromnych nakładów ziemi uprawnej, energii i nawozów. Wylesianie, osuszanie terenów podmokłych oraz intensywne wykorzystanie surowców prowadzą do degradacji ekosystemów, utraty bioróżnorodności oraz pogłębiania problemów związanych z zanieczyszczeniem środowiska. To z kolei wpływa na destabilizację naturalnych procesów przyrodniczych, co ma długofalowe konsekwencje dla całej planety.
W wymiarze ekonomicznym marnowanie żywności przekłada się na ogromne straty finansowe. Globalny koszt wyrzucanego jedzenia sięga 1 biliona dolarów rocznie, co stanowi znaczące obciążenie dla gospodarek na całym świecie. W Unii Europejskiej straty szacuje się na 143 miliardy euro rocznie.
3. Przyczyny powstawania „ugly food”
To wynik złożonego splotu czynników naturalnych, społecznych i ekonomicznych. Przede wszystkim natura nie tworzy produktów rolnych w sposób jednolity – różnorodność biologiczna, warunki glebowe, klimatyczne oraz genetyczne sprawiają, że plony często różnią się kształtem, rozmiarem czy kolorem. Dodatkowo czynniki zewnętrzne, takie jak susze, deszcze, gradobicia czy wahania temperatur, mogą prowadzić do powstawania nieregularnych kształtów, plam lub innych niedoskonałości. Uszkodzenia mechaniczne podczas zbiorów, transportu lub przechowywania również wpływają na wygląd produktów, co często czyni je mniej atrakcyjnymi w oczach konsumentów.
Jednak to nie natura, a wymagania rynkowe odgrywają tutaj kluczową rolę. Supermarkety i sieci handlowe narzucają surowe standardy estetyczne, które często eliminują produkty zbyt małe, zbyt duże, krzywe czy o nietypowych kształtach. Konsumenci, przyzwyczajeni do widoku idealnych warzyw i owoców na półkach sklepowych, rzadko wybierają te, które odbiegają od normy.
Kwestie ekonomiczne również mają znaczenie. Rolnicy i producenci często nie mogą sobie pozwolić na sprzedaż „brzydkich” produktów, ponieważ ich sortowanie i przygotowanie do dystrybucji wymaga dodatkowych nakładów pracy i czasu. Brak rynków zbytu dla takich produktów, np. do przetwórstwa czy bezpośredniej sprzedaży po niższych cenach, dodatkowo pogłębia problem. W niektórych regionach brakuje również infrastruktury, która umożliwiłaby efektywne wykorzystanie tego typu produktów.
4. Jak wspierać trend „ugly food”
Dzięki różnym inicjatywom, innowacjom technologicznym oraz zmianom w gastronomii coraz więcej osób dostrzega wartość tzw. brzydkiego jedzenia.
Aplikacje mobilne zapobiegające marnowaniu żywności
Jednym z najskuteczniejszych narzędzi są aplikacje mobilne, które umożliwiają użytkownikom zakup niesprzedanych posiłków z restauracji, kawiarni i produktów ze sklepów w atrakcyjnych cenach. Dzięki temu żywność, w tym „ugly food”, która mogłaby trafić na śmietnik, znajduje nowych nabywców.
„Ugly food” w restauracjach i firmach cateringowych
Restauracje na całym świecie coraz częściej włączają „ugly food” do swojego menu i podkreślają ich jakość i smak. Wiele lokali promuje dania przygotowane z produktów, które nie spełniają standardów estetycznych, ale są pełnowartościowe. W Polsce coraz więcej restauracji i firm cateringowych decyduje się na współpracę z lokalnymi rolnikami, którzy dostarczają im produkty o niestandardowym wyglądzie. To nie tylko wspiera lokalną gospodarkę, ale także przyczynia się do redukcji problemu marnowania żywności.
Kampanie społeczne i edukacja na temat marnowania żywności
Edukacja konsumentów odgrywa kluczową rolę w promowaniu trendu „ugly food”. Organizacje pozarządowe prowadzą kampanie, które mają na celu zwiększenie świadomości na temat problemu marnowania żywności oraz zachęcanie do wyboru produktów o niestandardowym wyglądzie. W Polsce istnieją inicjatywy, np. „Nie marnuj jedzenia” Fundacji Banków Żywności, które również promują wykorzystanie „ugly food”.
Specjalne sekcje w supermarketach i sieciach handlowych
Supermarkety i sieci handlowe również zaczynają dostrzegać potencjał „ugly food”. W wielu z nich wprowadzane są specjalne półki lub sekcje, w których można kupić warzywa i owoce o niestandardowym wyglądzie w niższych cenach.
Wspieranie trendu „ugly food” to znacznie więcej niż chwilowa moda – to realny krok w kierunku zrównoważonej przyszłości. Każdy z nas może stać się częścią tej zmiany dzięki podejmowaniu prostych, ale znaczących działań. Te pozornie niewielkie kroki mają ogromny wpływ na środowisko, gospodarkę i społeczeństwo – przyczyniają się do redukcji odpadów, oszczędzania zasobów naturalnych oraz budowania bardziej świadomej i odpowiedzialnej społeczności.
Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.
Bibliografia
Countering food loss and waste: from awareness to tangible change, europarl.europa.eu/regdata/etudes/atag/2022/733652/eprs_ata(2022)733652_en.pdf (13.03.2025).
Food waste: 132 kg per inhabitant in the EU in 2022, ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php?title=Food_waste_and_food_waste_prevention_-_estimates (13.03.2025).
Food Waste Index Report 2024. Think Eat Save: Tracking Progress to Halve Global Food Waste, wedocs.unep.org/20.500.11822/45230 (13.05.2025).
Marston L.T. et al., Reducing Water Scarcity by Reducing Food Loss and Waste, „Frontiers in Sustainable Food Systems” 2021, 5, 651476.
