Witamina C lewoskrętna – fakt czy mit?
Szczególnie w okresie przeziębień wielu z nas sięga po witaminę C. Ma ona wzmacniać odporność i ochronić przed infekcjami. Ostatnio popularne stały się doniesienia na temat wielokierunkowego działania witaminy C, szczególnie lewoskrętnej. Czy są potwierdzone naukowo? Jaki wpływ na nasz organizm ma wymieniony związek i czy jest wart swojej ceny? Aby odpowiedzieć na te pytania, musimy zacząć od najważniejszych informacji o samej witaminie C.
SPIS TREŚCI:
1. Witamina C – czym jest?
2. Witamina C – działanie w organizmie
3. Witamina C – zapotrzebowanie
4. Witamina C – zastosowanie
5. Witamina C – źródła w żywności
6. Witamina C – czy jest bezpieczna?
7. Witamina C lewoskrętna – fakt czy mit
Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.
1. Witamina C – czym jest?
Witamina C, inaczej kwas L-askorbinowy, tak jak inne witaminy jest związkiem koniecznym do prawidłowego funkcjonowania organizmu i musi być dostarczany z zewnątrz (jedynie niektóre witaminy z grupy B są syntezowane po części przez florę bakteryjną w jelitach). Część organizmów sama syntezuje kwas askorbinowy i nie musi dostarczać go z pożywieniem, jednak do tej grupy nie należą ludzie i np. świnki morskie czy dalmatyńczyki. Kwas askorbinowy to pochodna cukru prostego – glukozy. Jego odkrycie było ściśle związane z poszukiwaniem przyczyny choroby, jaką jest szkorbut, inaczej nazywany gnilcem. Stąd też nazwa kwas askorbinowy od łacińskiego scorbutus, czyli szkorbut. Choroba dotykała przede wszystkim osoby o ograniczonym dostępie do świeżych warzyw i owoców, m.in. marynarzy uczestniczących w długich i dalekich wyprawach. Pierwsze opisy objawów choroby znajdują się już w papirusach pochodzących z Egiptu i sięgają 1550 r. p.n.e. Do głównych symptomów choroby należą chociażby bóle w obrębie stawów, mięśni i kości, krwawienia bez przyczyny, a także utrata uzębienia niezwiązana z procesami starzenia.
Dopiero w 1928 roku Albert Szenta-Gorgy pozyskał witaminę C z papryki, za co przyznano mu Nagrodę Nobla. Swój udział w późniejszym określeniu sposobu syntezy kwasu miał również uczony o polskich korzeniach Tadeusz Reichstein. Wyizolowana witamina C to biały proszek o charakterystycznym kwaśnym posmaku, niewydzielający zapachu. Należy do grupy witamin rozpuszczających się w wodzie.
2. Witamina C – działanie w organizmie
Jedną z podstawowych funkcji witaminy C jest pośrednie umożliwianie zachodzenia dużej liczby reakcji biochemicznych. Kwas askorbinowy jest bowiem tzw. kofaktorem enzymów uczestniczących w wielu przemianach. Jest więc częścią niebiałkową, która aktywuje działanie białka enzymatycznego. Taka funkcja witaminy C powoduje, że jest ona niezbędna m.in. do syntezy kolagenu koniecznego do zachowania prawidłowej struktury i właściwości tkanki łącznej. Witamina C jest kojarzona przede wszystkim z korzystnym wpływem na działanie układu odpornościowego organizmu. Wspomaga ochronę przed infekcjami, częstymi zwłaszcza w okresie jesienno-zimowym. Ma jednak również pozytywny wpływ na zmniejszenie uczucia zmęczenia, a także poprawę wydolności fizycznej organizmu. Stąd niewątpliwie istotne korzyści z jej odpowiedniej podaży mogą czerpać osoby aktywne fizycznie oraz sportowcy.
Ważny jest również jej wpływ na zwiększenie przyswajalności żelaza, którego niedobór w organizmie wywołuje anemię. Stąd też uważa się, że niedobory kwasu askorbinowego mogą być jednym z czynników predysponujących do rozwoju niedokrwistości.
Ogromnie ważna dla zachowania zdrowia jest aktywność przeciwutleniająca witaminy C. Kwas askorbinowy stanowi jeden z najlepiej poznanych antyoksydantów, a jego wpływ ochronny zauważa się m.in. w kontekście chorób sercowo-naczyniowych. Zmiatanie wolnych rodników tlenowych powoduje zmniejszenie ilości uszkodzeń strukturalnych w obrębie DNA, lipidów, białek. Wpływa to na obniżenie ryzyka wystąpienia chorób nowotworowych. Witamina C zapobiega także transformacji azotanów (konserwanty stosowane m.in. w wędliniarstwie) w niebezpieczne nitrozwiązki, dzięki czemu zmniejsza ryzyko zachorowania na raka żołądka.
Kwas askorbinowy wpływa pozytywnie na gospodarkę węglowodanową (zmniejszanie poziomu glukozy w stanach jej podwyższonego stężenia oraz na czczo u osób chorujących na cukrzycę), ciśnienie tętnicze krwi oraz działa wspomagająco w procesie gojenia się ran.
3. Witamina C – zapotrzebowanie
Ważne jest systematyczne dostarczanie witaminy C, gdyż organizm człowieka sam jej nie syntezuje oraz nie ma zdolności do jej magazynowania w większych ilościach niż 20 mg na kilogram masy ciała. Zapotrzebowanie jest jednak różne w zależności od wielu czynników, w tym wieku, masy ciała danej osoby, poziomu aktywności fizycznej czy płci. Zwiększone ilości witaminy C powinny się znaleźć w diecie kobiet w ciąży, w okresie laktacji, a także m.in. osób chorych na nadciśnienie tętnicze, cukrzycę. Zwiększone zapotrzebowania wykazują osoby narażone na duży stres oraz palące papierosy. Ta ostatnia grupa, jak wykazują badania, powinna dostarczać aż 40% więcej kwasu askorbinowego w codziennych posiłkach niż osoby niepalące, aby ich organizm wchłonął porównywalne wartości omawianej witaminy. Również jeśli ktoś zażywa leki (w tym kwas acetylosalicylowy) lub ma problemy z przewodem pokarmowym (wymioty, nieprawidłowości w pracy jelit), powinien pamiętać o zmniejszonej absorpcji witaminy C w ustroju. Witamina C jest niezwykle istotna w zapobieganiu szkorbutowi.
Izomer witaminy C jest szeroko stosowanym dodatkiem w przemyśle spożywczym. Zastosowanie znajdują także pochodne kwasu askorbinowego, które oznaczane są symbolami od E300 do E304 oraz E315. Główną ich funkcją w żywności jest działanie antyutleniające. Dzięki zapobieganiu utlenianiu składników produkty zachowują wartość odżywczą, barwę, zapach. Zgodnie z danymi GIS (Główny Inspektorat Sanitarny) z 2016 r. użycie kwasu askorbinowego dotyczyło ok. 4 tysięcy produktów spożywczych.
5. Witamina C – źródła w żywności
Zdecydowanie najbogatsze w witaminę C są warzywa i owoce, które dodatkowo dostarczają mnóstwa innych cennych składników odżywczych. Wśród nich wymienić można błonnik pokarmowy oraz mnóstwo antyoksydantów, m.in. bioflawonoidy. W tabeli poniżej znajdują się jedne z najbardziej obfitych w witaminę C roślin wraz z szacunkową zawartością tego związku w produkcie. Wbrew ogólnym opiniom owocem najbogatszym w witaminę C nie jest cytryna. Dla porównania – zawiera 40–60 mg kwasu askorbinowego na 100 g
| Produkt | Ilość witaminy C (mg/100 g) |
| Natka pietruszki | 269 |
| Papryka | 125–200 |
| Brokuł | 65–150 |
| Brukselka | 65–145 |
| Kalarepa | 70–100 |
| Dzika róża (owoc) | 250–800 |
| Czarna porzeczka | 150–300 |
| Truskawki | 46–90 |
| Kiwi | 84 |
Źródło: Janda K., Kasprzak M., Wolska J., Witamina C – budowa, właściwości, funkcje, „Pomeranian Journal of Life Sciences" 2015, 61(4), 419–425.
Szacuje się, że średnia ilość kwasu askorbinowego przyjmowana wraz z posiłkami wynosi około 70–80 mg na dzień. Biorąc pod uwagę wartości referencyjne, są to ilości zwykle pokrywające nasze zapotrzebowanie.
6. Witamina C – czy jest bezpieczna?
Witaminę C w postaci naturalnej uważa się za nietoksyczną i bezpieczną nawet w dużych ilościach. Są jednak grupy populacyjne, u których należy zachować ostrożność, szczególnie przy przyjmowaniu syntetycznego kwasu askorbinowego. Narażone na wystąpienie niebezpiecznych powikłań, w tym uszkodzeń czerwonych krwinek, a nawet szybki zgon, są osoby z pewną mutacją genetyczną. Dotyczy ona przede wszystkim mężczyzn zamieszkujących obszary Morza Śródziemnego, kontynentu afrykańskiego, azjatyckiego, a także Żydów sefardyjskich. Na witaminę C w nieodpowiednich dawkach muszą uważać także osoby chorujące na anemię sierpowatokrwinkową.
Organizm przy zwiększonym spożyciu witaminy C zwykle radzi sobie dzięki zmniejszaniu jej wchłaniania w jelitach oraz wydalaniu nadprogramowej ilości wraz z moczem. Objawem przyjmowania zbyt dużych ilości kwasu askorbinowego jest tworzenie się kamieni nerkowych, które są wynikiem odkładania witaminy C w postaci szczawianów. Takie symptomy dotyczą długoterminowego stosowania kwasu askorbinowego. Tuż po spożyciu zbyt dużej dawki omawianego związku pojawić się mogą z kolei zaburzenia dotyczące funkcjonowania żołądka i jelit, w tym m.in. biegunka.
Za bezpieczną dawkę uważa się do 1000 mg, czyli 1 g na dobę. Biorąc pod uwagę tę liczbę, aż trudno uwierzyć w zalecane dawki tzw. lewoskrętnej witaminy, które dochodzą nawet do 200 g dziennie. Być może oparte są one na poglądach jednego z laureatów Nagrody Nobla – Linusa Paulinga. Badał właściwości witaminy C oraz przyjmował ją w dawkach sięgających kilku gramów dziennie. Był przekonany, że właśnie to działanie pozwoliło mu długo cieszyć się zdrowiem (dożył 93 lat). Z pewnością postać wybitnego fizyka i chemika może przekonywać o słuszności takiego postępowania.
7. Witamina C lewoskrętna – fakt czy mit?
Biorąc pod uwagę korzystny wpływ witaminy C na organizm człowieka, niejako zrozumiała jest chęć wykorzystania jej potencjału do samoleczenia czy też poprawy zdrowia. Niestety okazuje się, że lewoskrętność tego związku to chwyt marketingowy. Jak wspomniano wcześniej, witamina C to inaczej kwas L-askorbinowy. Stąd najprawdopodobniej dodano do jego nazwy słowo „lewoskrętna”. Biorąc pod uwagę budowę chemiczną kwasu, jest on zawsze prawoskrętny i w takiej postaci wykazuje najwyższą aktywność. Izomer lewoskrętny natomiast to stosowany w żywności konserwant, antyutleniacz o dużo mniejszej aktywności biologicznej niż aktywność witaminy C (około 5%).
Moda na stosowanie lewoskrętnej witaminy C sprawiła, że środek ten dostępny jest w wielu sklepach internetowych i zielarskich. Nie zawsze natomiast środki te są odpowiednio oznakowane, brakuje informacji o tym, czy jest to suplement diety, często też opisy na opakowaniu sugerują właściwości lecznicze produktu. Zwykle są to dość duże opakowania o pojemności 100, 500 czy 1000 g.
Warto zwrócić jednak uwagę na prawne aspekty nazywania preparatów lewoskrętną witaminą C. Jednym z ważnych zaleceń dotyczących oznaczeń środków spożywczych jest zakaz wprowadzania konsumentów w błąd. Podkreślmy, że kwas L-askorbinowy mimo litery „L” w nazwie jest prawoskrętny. Procedury akceptacji wprowadzanych do obrotu suplementów diety często zajmują dużo czasu. Zanim zostaną wydane zalecenia dotyczące poprawy nazwy produktu, może upłynąć nawet pół roku, a w tym czasie produkt znajduje się na półkach sklepowych i przyciąga klientów.
Z pewnością w istnienie substancji, która w krótkim czasie leczy wiele chorób oraz poprawia zdrowie, chcieliby wierzyć wszyscy. Niestety w przypadku lewoskrętnej witaminy C nie można osiągnąć pożądanych rezultatów. W przypadku profilaktyki zdrowotnej nie warto iść na skróty. Oczywiście jest mnóstwo składników odżywczych i produktów, które naturalnie wspierają nasze zdrowie. Należy jednak pamiętać o tym, że jednorazowe ich spożycie nie pomoże. Czy w takim razie nie ma sensu korzystać z wartościowych produktów? Oczywiście, że nie! Warto przede wszystkim postawić na urozmaiconą i zbilansowaną dietę, a także aktywność fizyczną.
Bibliografia
Janda K., Kasprzak M., Wolska J., Witamina C – budowa, właściwości, funkcje, „Pomeranian Journal of Life Sciences” 2015, 61(4), 419–425.
Dobosz A., Witamina C. Fakty i mity, „Świat Przemysłu Farmaceutycznego” 2016, 1, 77–81.
Saran-Jagodzińska A., Lewoskrętna witamina C, czyli o wprowadzaniu konsumentów w błąd, „Food Forum” 2016, 5, 24–30.
mgr Paulina Kmieciak
-
-
~dansza12 marzec 2020
Nic nie zrozumiałeś i tyle w temacie, chodzi o to , że nie ma lepszej i gorszej wit c,
-
-
~Banan28 grudzień 2019
Proponuję poprawić artykuł. Oczywiście sprzedawanie "lewoskręnej" witaminy C" to parszywy chwyt marketingowy. Ale wyjaśnienie jest trochę nieścisłe, chyba autor pomylił kwas D askorbinowy z cząsteczką lewoskrętną.
-
~dansza12 marzec 2020
nic nie pomylił.
-
-
~Yyyy3 styczeń 2021
Nie ma czegoś takiego jak lewoskrętna witamina C i ten artykuł właśnie nas o tym informuje. Nie widzę w nim nic dziwnego.
Dziwny ten artykuł na temat mitu lewoskrętności. Dla mnie jako konsumenta ważny jest fakt, że witamina C w proszku niejako oznaczona jako kwas L-askorbinowy ma właściwości lecznicze. Od momentu kiedy zaczęłam stosować powyższą witaminę w szybki sposób radzę sobie z przeziębieniami, zapaleniem zatok oraz ogólnie poprawia się stan mojego zdrowia. Zdrowa dieta to podstawa i z tym się zgodzę ale w momencie obniżonej odporności zasilam się właśnie witaminą C. Dla mnie ten artykuł to fałszywa teoria.