Opuncja – opis, właściwości, zastosowanie
Chociaż warunki klimatyczne panujące w naszym kraju nie sprzyjają jej uprawie, opuncja zdecydowanie zasługuje na nasze zainteresowanie. Jest gatunkiem kaktusa, którego owoce cechują się wysoką wartością odżywczą i licznymi właściwościami prozdrowotnymi. Coraz częściej możemy spotkać owoce opuncji w sklepach i marketach. Przed zakupem tego niespotykanego owocu należy poznać go trochę lepiej i dowiedzieć się, jakie wykazuje właściwości.
SPIS TREŚCI:
1. Opuncja – opis botaniczny, charakterystyka gatunku
2. Opuncja – właściwości odżywcze
3. Opuncja – właściwości prozdrowotne
4. Opuncja – zastosowanie w kuchni, farmakoterapii i kosmetyce
Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.
1. Opuncja – opis botaniczny, charakterystyka gatunku
Opuncja to roślina należąca do rodziny kaktusowatych. Nazywana jest również figą indyjską i figą kaktusową. Obecnie na świecie istnieje około 150 gatunków opuncji. Pochodzą one w głównej mierze z obszarów Ameryki Północnej i Ameryki Południowej. Niektóre gatunki spotykane są także w południowej Argentynie i Brazylii. Odmianą, która zasługuje na specjalną uwagę, jest opuncja figowa (Opuntia ficus indica) pochodząca z Meksyku. Do Europy gatunek ten został sprowadzony przez Krzysztofa Kolumba. Na naszym kontynencie opuncja występuje na słonecznej Sycylii, w Hiszpanii, Portugalii i we Włoszech. Częściej stanowi ozdobę ogrodów nadmorskich kurortów niż roślinę hodowaną do celów spożywczych.
Opuncję można uprawiać również jako roślinę doniczkową. Warto jednak pamiętać, że w warunkach domowych nigdy nie osiągnie ona pokaźnych rozmiarów. Nie można liczyć także na uprawę soczystych i słodkich owoców. Hodowla opuncji wymaga zastosowania lekkiego i piaszczystego podłoża, a także regularnego, chociaż skąpego podlewania rośliny. Opuncja nie lubi częstego nawożenia, dlatego powinniśmy mieć to na uwadze i nawozić ją mniej więcej raz w miesiącu. Dodanie do podłoża niewielkiej ilości specjalistycznej odżywki dla kaktusów kilka razy w roku powinno zaspokoić potrzeby naszej rośliny.
Opuncja figowa w warunkach naturalnych jest masywnym sukulentem. Przy dobrych warunkach atmosferycznych osiąga wysokość nawet 5–6 m. Pokryta jest grubą, woskową skórką i gęstymi kolcami o długości ok. 2 cm. Kwiaty opuncji występują tylko u roślin dojrzałych i można je spotkać w różnych wariantach kolorystycznych. Najczęściej są to odcienie żółtego, różu i czerwieni. Owoce opuncji figowej są okrągłe i lekko wydłużone, a kolorem nie odbiegają od kwiatów. Najsmaczniejsze i najsłodsze są jednak te ciemnopomarańczowe i czerwone – to właśnie one będą tematem dzisiejszego artykułu.
2. Opuncja – właściwości odżywcze
Częścią jadalną opuncji figowej są owoce, rzadziej spożywa się jej liście i kwiaty. Mimo że owoce zawierają w swoim składzie ok. 93% wody, opuncja jest wykorzystywana w kuchni. Ze względu na tę właściwość częściej stosowana jest jako susz, którego głównym składnikiem są węglowodany.
Błonnik pokarmowy stanowi około połowy suchej masy owoców opuncji (47–51%). W owocach opuncji występuje przede wszystkim rozpuszczalna frakcja błonnika pokarmowego składająca się z beta-glukanów i pektyn.
Oprócz tego w owocach opuncji znajdziemy spore ilości węglowodanów przyswajalnych, przede wszystkim glukozy i fruktozy. Niewiele owoców może pochwalić się tak dużą zawartością białka jak opuncja, w 100 g suchej masy znajduje się aż 13,3–14,9 g białka roślinnego. Owoce te zawierają śladowe ilości tłuszczu 0,98–1,1 g.
Przyglądając się witaminom i składnikom mineralnym zawartym w owocach opuncji, szczególną uwagę należy zwrócić na witaminy rozpuszczalne w wodzie, m.in. witaminę C (57,1–63,9 g/100 g) oraz witaminy z grupy B – tiaminę i ryboflawinę.
Z witamin rozpuszczalnych w tłuszczach warto wspomnieć o dużej zawartości beta-karotenu i tokoferoli roślinnych. Do składników mineralnych występujących w znaczącej ilości w owocach opuncji należą: wapń, potas, magnez, żelazo i fosfor. Oprócz tego w skład opuncji figowej wchodzą też liczne aktywne biologicznie substancje, do których należą związki fenolowe, karotenoidy, antocyjany, witamina K oraz beta-sitosterole.
Skład chemiczny Opuntia ficus indica (odmiany „Milpa” i „Atlixco”)
| Składnik | Odmiana | |
| „Milpa Alta” | „Atlixco” | |
| Wilgotność (g/100 g świeżej masy) | 92,81 ± 0,91 | 93,42 ± 0,04 |
| Białko (g) | 12,90 ± 0,09 | 13,84 ± 0,26 |
| Tłuszcz (g) | 1,10 ± 0,12 | 0,98 ± 0,14 |
| Węglowodany przyswajalne ogółem (g) | 25,38 ± 1,99 | 18,99 ± 0,60 |
| Węglowodany rozpuszczalne (g) | 14,09 ± 0,61 | 13,29 ± 0,46 |
| Sacharoza | 2,59 ± 0,01 | 2,40 ± 0,30 |
| Glukoza | 4,85 ± 0,16 | 6,30 ± 0,02 |
| Fruktoza | 6,65 ± 0,78 | 4,60 ± 0,18 |
| Błonnik ogółem (g) | 47,48 ± 1,91 | 51,14 ± 1,79 |
| Nierozpuszczalny | 41,80 ± 1,88 | 44,07 ± 2,10 |
| Rozpuszczalny | 5,68 ± 0,36 | 7,07 ± 0,81 |
| Popiół (g) | 18,38 ± 0,07 | 18,23 ± 0,02 |
| Witaminy ogółem (100 mg) | 63,92 ± 3,73 | 57,03 ± 3,17 |
| Kwas askorbinowy | 19,21 ± 0,14 | 25,52 ± 2,53 |
| Kwas dehydroaskorbinowy | 44,71 ± 3,86 | 31,51 ± 0,63 |
| Beta-karoten (mg) | 62,32 ± 0,59 | 66,85 ± 1,86 |
*Wartości wyrażono jako średnia ± SD, w przeliczeniu na suchą masę, z wyjątkiem wilgoci.
Źródło: Cieślik E., Cieślik I., Bartyzel K., Wartość odżywcza i właściwości prozdrowotne opuncji figowej (Opuntia ficus-indica Mill.), „Postępy Fitoterapii” 2016, 17(3), 213–217.
3. Opuncja – właściwości prozdrowotne
Opuncja znana jest w medycynie jako środek silnie nawilżający. Na terenach, z których pochodzi, od lat jest wykorzystywana jako naturalny lek do użytku zewnętrznego, który przyspiesza gojenie się ran skórnych i redukcję blizn. Podobne właściwości zdrowotne przypisuje się aloesowi.
Miąższ z opuncji nadaje się również do użytku wewnętrznego. Można stosować go w przypadku występowania nieprzyjemnych dolegliwości żołądkowo-jelitowych. Wspomaga procesy trawienia, a także ułatwia wypróżnianie. Regularne spożywanie miąższu pochodzącego z sukulentu stymuluje trzustkę do wydzielania insuliny. To działanie pozwala obniżyć poziom glukozy we krwi.
Rozpuszczalne frakcje błonnika pokarmowego zawarte w owocach opuncji dają uczucie sytości tuż po posiłku. Wspomaga to utrzymanie prawidłowej masy ciała. Zarówno beta-glukany, jak i pektyny zawarte w fidze kaktusowej korzystnie wpływają na gospodarkę lipidową organizmu. Obniżają poziom cholesterolu całkowitego, a także „złej” frakcji LDL. Udowodniono także, że składniki zawarte w miąższu opuncji mają właściwości przeciwdepresyjne.
4. Opuncja – zastosowanie w kuchni, farmakoterapii i kosmetyce
Figa kaktusowa jest owocem niezwykle popularnym w kuchni meksykańskiej. Podczas przyrządzania posiłków wykorzystuje się zarówno liście, kwiaty, jak i owoce rośliny. Pozbawione kolców liście opuncji stosowane są jako warzywo. Ich powszechność można porównać do naszej sałaty, brokułów czy liści botwiny. Liście opuncji po ugotowaniu smakują jak połączenie szparagów i fasoli (czyli całkiem nieźle). Owoce opuncji są niezwykle słodkie i soczyste, więc po pozbyciu się kolców spożywa się je w formie surowej. Gdy nadchodzi sezon owocowania, można przygotowywać z nich dżemy, soki, musy i inne przetwory do złudzenia przypominające te, które gotujemy z naszych rodzimych owoców.
Owoce figi kaktusowej stosowane są w tradycyjnej medycynie jako środek na zakażenia skórne, wrzody, stany zapalne skóry i oczu. Najbardziej skutecznym w farmakoterapii i fitoterapii środkiem jest wyciąg z liści opuncji. Coraz częściej spotykana jest również jako składnik suplementów wspomagających utratę zbędnych kilogramów. Takie działanie roślina zawdzięcza licznym substancjom biologicznie czynnym. Spowalniają one wchłanianie tłuszczu z pożywienia i w połączeniu ze zmianą nawyków żywieniowych mogą przynieść oczekiwane skutki terapeutyczne.
Opuncja wypracowała naturalny system obronny, który chroni plony przed zniszczeniem. Podczas niekorzystnych warunków zewnętrznych owoce rośliny produkują substancję chroniącą miąższ – Opuntia G. Substancja ta spożyta przez dorosłego człowieka powoduje syntezę HSP (białek szoku termicznego). Związek ten ma silne właściwości naprawcze. HSP zwiększa odporność skóry na szkodliwe promieniowanie ultrafioletowe. Dzięki temu Opuntia G. stała się cenionym składnikiem kosmetyków i preparatów przeciwzmarszczkowych. Oprócz tego liście opuncji zawierają substancje silnie nawilżające, które znajdują zastosowanie w produkcji balsamów, mydeł, kremów i wielu, wielu innych kosmetyków.
Biorąc pod uwagę wszystkie walory owoców i liści opuncji, śmiało można stwierdzić, że wykorzystanie tej rośliny może przynieść nam niezliczone korzyści. Oprócz cennej wartości odżywczej opuncja z powodzeniem znajduje zastosowanie w fitoterapii i kosmetyce.
Bibliografia
Cieślik E., Cieślik I., Bartyzel K., Wartość odżywcza i właściwości prozdrowotne opuncji figowej (Opuntia ficus-indica Mill.), „Postępy Fitoterapii” 2016, 17(3), 213–217.
Modrakowski P., Vademecum kolekcjonera kaktusów (kaktusy mrozoodporne), Bydgoszcz 2002, 2–13.
Halmi S. et al., Pharmaco-toxicological study of Opuntia ficus indica L., aqueous extract in experimental animals, „International Journal of Medicinal and Aromatic Plants” 2013, 3(3), 375–381.
Kaur M., Kaur A., Sharma R., Pharmacological actions of Opuntia ficus indica: a review, „Journal of Applied Pharmaceutical Science” 2012, 2(7), 15–18.
Ramadan M., Morsel J., Recovered lipids from prickly pear (Opuntia ficus-indica L. Mill.) peel: a good source of polyunsaturated fatty acids, natural antioxidant vitamins and sterols, „Food Chemistry” 2003, 83, 447–456.
Klaudia Niemira
-
-
~Pozdrowionka13 grudzień 2021
Mój też
-
Jest to mój ulubiony owoc na ziemi, jakbyście znaleźli kupujcie bez zastanowienia się ! :)