Dieta a cera – przegląd literatury
Na temat trądziku wciąż krąży kilka popularnych mitów, w tym związanych z żywieniem. Rola diety wydaje się istotna, choć nie do końca wiadomo, jaka może być skuteczność określonego sposobu odżywiania w łagodzeniu objawów tego schorzenia. Częstotliwość występowania trądziku w krajach zachodnich trudno tłumaczyć wyłącznie dziedziczeniem genów, prawdopodobnie styl życia również odgrywa pewną rolę. Co można uznać za realne zagrożenie dla nienagannej cery, a co włożyć między bajki? W niniejszym artykule zostanie przedstawiony najnowszy stan wiedzy dotyczącej wpływu diety na stan skóry.
SPIS TREŚCI:
1. Trądzik
2. Cukry proste a trądzik
3. Czekolada a trądzik
4. Nabiał a trądzik
5. Dieta a starzenie się skóry
Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.
1. Trądzik
Patogeneza tej choroby skóry jest złożona. Składają się na nią zwiększona produkcja sebum, a także nadmierne rogowacenie mieszkowe (hiperkeratynizacja). Jak w swoim badaniu podsumowują R.N. Smith i wsp., nasilenie zmian trądzikowych może być związane ze stężeniem hormonów androgenowych, czyli np. testosteronu, dehydroepiandrosteronu (DHEAS). Zmiany trądzikowe mogą także nasilać insulina i insulinopodobny czynnik wzrostu – IGF-1.
Niestety koniec okresu adolescencji nie zawsze oznacza koniec problemów z cerą. Trądzik może trwać nadal u osób powyżej 20. roku życia, a nawet pojawić się po raz pierwszy w drugiej i trzeciej dekadzie życia. Trądzik dorosłych to choroba, która pojawia się po 25. roku życia (lub trwa od okresu wcześniejszego) i znacznie częściej dotyka kobiet niż mężczyzn. Pozostaje pytanie, czy można wspomóc leczenie trądziku dietą.
W badaniu M. Markovic i wsp. wśród młodzieży zamieszkującej Bangladesz przeprowadzono ankietę dotyczącą jej przekonań co do nasilania lub łagodzenia zmian trądzikowych przez konkretne czynniki. Chłopcy jako czynniki nasilające najczęściej deklarowali nadmierne pocenie, ćwiczenia i spożycie nabiału; dziewczyny z kolei stres emocjonalny, spożycie słodyczy, produktów tłustych i niedobór snu.
2. Cukry proste a trądzik
Cukry proste mogą niekorzystnie wpływać na cerę, to fakt. Dieta o wysokim indeksie glikemicznym może mieć negatywny wpływ na skórę. R.N. Smith i wsp. przeprowadzili badanie, w którym udział wzięli chłopcy z trądzikiem (15–25 lat), niestosujący leczenia farmakologicznego. 23 z nich stosowało dietę o niskim IG (LGI), a 20 – dietę zwyczajową. Stan ich cery był oceniany przez specjalistów po 4, 8 i 12 tygodniach od rozpoczęcia interwencji.
Uzyskano zadowalające i znaczące rezultaty diety o niskim IG. Po 12 tygodniach u osób stosujących tę dietę zaobserwowano zmniejszenie ilości zmian trądzikowych w znacznie większym stopniu w porównaniu z grupą kontrolną. Przy okazji obniżyły się także ich masa ciała i zawartość tkanki tłuszczowej pomimo stosowania diety izokalorycznej.
Dlaczego dieta miała w tym przypadku tak korzystny wpływ? Być może ze względu na poprawę insulinowrażliwości. U osób stosujących dietę LGI zaobserwowano zmniejszenie stężenia insuliny na czczo oraz wartości wskaźnika HOMA-IR po 12 tygodniach. Może to wynikać zarówno z tego, że ładunek glikemiczny diety był niski, jak i z ubytku tkanki tłuszczowej.
Autorzy sugerują następujący mechanizm działania diety LGI – redukcja insulinooporności może być związana z redukcją stężenia hormonów androgenowych, a to w konsekwencji może poprawiać stan cery. U uczestników zaobserwowano bowiem, że w porównaniu z pomiarami z początku badania po 12 tygodniach spadło u nich stężenie DHEAS.
U uczestników badania na diecie LGI w porównaniu z grupą kontrolną znacznie wzrosło stężenie białka wiążącego IGF-1, co jest jednoznaczne ze zmniejszeniem aktywności IGF-1, a tym samym potencjalnie wpływa to korzystnie na cerę.
Bardzo podobne badanie przeprowadzili H.H. Kwon i wsp. z udziałem 32 osób. U uczestników na diecie LGI po 10 tygodniach jej stosowania odnotowano znaczącą redukcję ilości zmian trądzikowych o charakterze zapalnym, podczas gdy u osób z grupy kontrolnej nie zaobserwowano takiego efektu. Warto zwrócić uwagę na jeszcze jeden istotny fakt – w omawianym badaniu nie odnotowano tak istotnej poprawy przed 10. tygodniem. Na wizycie kontrolnej w 5. tygodniu zaobserwowano zmianę, lecz nie tak istotną. Zatem można przypuszczać, że stosowanie diety musi trwać przynajmniej 10 tygodni.
Być może z powodu czasu trwania interwencji (tylko 8 tygodni) R.C. Reynolds i wsp. nie zauważyli w swojej analizie korzyści płynących z diety opartej na węglowodanach o niskim IG (różnice nie były istotne statystycznie). Minusem powyższych badań jest mała próba.
Badanie z dużą liczbą uczestników zostało przeprowadzone w USA, jednak jego wyniki są mało wiarygodne (P. Rouhani, B. Berman, G. Rouhani, 2009). Zorganizowano je z udziałem ponad 2000 osób. Wykazało ono, że zastosowanie diety o niskim indeksie glikemicznym powodowało u większości osób z trądzikiem zmniejszenie jego nasilenia. Niestety wyniki powinny być interpretowane ostrożnie, ponieważ było to badanie ankietowe.
Badani to osoby deklarujące stosowanie diety South Beach (SB), która cechuje się niskim IG. Większość uczestników borykających się z trądzikiem zadeklarowała, że zauważyła pozytywne zmiany już po 3 miesiącach stosowania diety SB. Skoro żywność o wysokim IG może nasilać zmiany trądzikowe, to czy czekolada również?
3. Czekolada a trądzik
W zależności od zawartości cukru i mleka wartość IG czekolady jest różna. Czekolada mleczna, jako produkt o wysokim IG, prawdopodobnie może pogarszać stan skóry. Jednak czekolada gorzka o wysokiej zawartości kakao – w odniesieniu do wyników poprzednio przytoczonych badań – niekoniecznie.
Zwolenników czekolady rozczarować może badanie S. Vongraviopap i P. Asawanondy. Uczestniczyło w nim 25 mężczyzn cierpiących na trądzik w wieku 18–30 lat. Spożywali przez 4 tygodnie 25 g ciemnej czekolady o 99% zawartości kakao. Niestety u uczestników odnotowano nasilenie zmian trądzikowych. Oceniano to przy użyciu punktowej skali Leeds.
W badaniu T.S.S. Suppiah i wsp. wykazano, że pacjenci z trądzikiem w porównaniu z osobami bez trądziku jadali częściej mleko i czekoladę. Wyżej wymienione badania są sprzeczne z tymi publikowanymi w latach 60. i 70. XX wieku, które nie wykazywały, aby istniał związek między spożyciem czekolady a wystąpieniem trądziku. Dlatego też nie zawsze dermatolodzy ostrzegają o takiej możliwości, ponieważ nie jest ona dość dobrze udokumentowana, brakuje badań z randomizacją.
4. Nabiał a trądzik
Podejrzewa się, że mleko i jego przetwory mogą nasilać zmiany trądzikowe ze względu na potencjalny efekt w postaci podniesienia stężenia IGF-1. Jedno z najnowszych badań dotyczących związku między spożyciem nabiału a trądzikiem ukazało się w 2019 r. w czasopiśmie „Clinical, Cosmetic and Investigational Dermatology”. Było to badanie retrospektywne, czyli oceniano dotychczasowy deklarowany sposób żywienia osób z trądzikiem i osób niechorujących. Udział w badaniu wzięło aż 279 osób w wieku 10–24 lat. Wykazano, że osoby z trądzikiem częściej spożywały nieodtłuszczone mleko, 3 porcje lub więcej dziennie, podobnie śmietanę i jajka. Nie zaobserwowano różnic w spożyciu jogurtów i sera.
Potwierdza to większość wyników badań przeprowadzonych wcześniej, na które powołuje się American Academy of Dermatology w swoich wytycznych dotyczących leczenia trądziku z 2016 r. Przytaczają m.in. badanie C.A. Adebamowo i wsp., również retrospektywne, przeprowadzone w 2005 r. z udziałem bardzo licznej grupy kobiet (47 335).
Wykazało ono, że spożycie 2 lub więcej szklanek mleka dziennie zwiększa aż o 44% szansę wystąpienia trądziku. Niestety badania tego typu nie są wiarygodne chociażby ze względu na niedoskonałość ludzkiej pamięci (badani deklarują spożycie w przeszłości). Jednak oprócz badań retrospektywnych także badania prospektywne wykazały związek między spożyciem mleka, zarówno odtłuszczonego, jak i tłustego, a występowaniem trądziku.
Badanie prospektywne charakteryzuje się odwrotną niż retrospektywne kolejnością analizy – wybraną populację obserwuje się i ocenia wystąpienie np. określonej jednostki chorobowej (w tym przypadku diagnozę trądziku). W badaniach nie zaobserwowano, aby ser i jogurty także wiązały się z występowaniem trądziku.
Aby rozwiać wątpliwości, w 2018 r. w czasopiśmie „Nutrients” opublikowano metaanalizę, czyli podsumowanie badań, które ukazały się do 2017 r. i dotyczyły związku między występowaniem trądziku a spożyciem nabiału. Przeanalizowano 14 badań. Zła wiadomość jest taka, że spożycie nabiału – mleka, ale także jogurtów, serów – może wiązać się z występowaniem trądziku. Warto jednak przyjrzeć się wynikom nieco bliżej.
Osoby spożywające nabiał (mleko, jogurty, ser), niezależnie od jego ilości, w porównaniu z osobami niespożywającymi nabiału częściej miewały problemy z cerą.
Osoby spożywające szklankę mleka dziennie lub więcej także są bardziej narażone na wystąpienie trądziku w porównaniu z osobami spożywającymi mleko raz na tydzień. Ale uwaga – osoby spożywające mleko w ilości 2–6 szklanek tygodniowo w porównaniu z osobami, które spożywają mleko raz na tydzień, jak wskazują wyniki, nie są wcale bardziej zagrożone trądzikiem.
Oznaczałoby to, że nabiał należy wykluczyć lub ograniczyć do mniej niż 1 szklanki mleka na dzień. Nie przeprowadzono niestety do tej pory najbardziej wiarygodnego badania, czyli badania randomizowanego, w którym pacjentów przydzielonych do określonych grup poddaje się interwencji. Należy więc przyjąć dotychczasowe wyniki i uwzględnić szeroki margines błędu.
5. Dieta a starzenie się skóry
Narażanie skóry na promieniowanie UV prowadzi do przyspieszenia jej starzenia. Dieta bogata w karotenoidy może jednak działać ochronnie w kontekście zniszczeń wywołanych słońcem. Wykazał to jeden z eksperymentów (W. Stahl i wsp., 2001), w którym przyjmowanie 40 g pasty z pomidorów bogatej w likopen (związek karotenoidowy) codziennie przez 10 tygodni przyczyniło się do zmniejszenia zaczerwienienia wywołanego narażeniem na działanie promieniowania UV.
Podobne wyniki W. Stahl i wsp. uzyskali w swoim badaniu z 2000 r. Wykazali dodatkowo, że efekt suplementacji karotenem zwiększał się przy jednoczesnym zażywaniu witaminy E. Aby zapewnić sobie dostateczną podaż karotenoidów, w diecie należy uwzględnić: jarmuż, sałatę, szpinak, por, dynię, pomidory, marchew, paprykę czerwoną, pomarańcze, winogrona, brzoskwinie, śliwki, morele. Witaminę E zawierają przede wszystkim oleje roślinne, nasiona słonecznika, pestki dyni, orzechy laskowe, migdały.
Należy jednak mieć na uwadze, że opalanie zawsze zwiększa ryzyko wystąpienia nowotworów skóry i jest niewskazane.
Osobom borykającym się z trądzikiem na pewno można polecić dietę o niskim indeksie glikemicznym. Nabiału nie zaleca się eliminować bezpodstawnie z racji jego wysokiej wartości odżywczej. Ponieważ jego spożycie nie u każdego będzie wiązać się z pogorszeniem stanu cery, podstawą jest obserwacja. Czasowe ograniczenie lub wykluczenie określonych produktów z diety umożliwi ocenę efektów. Nieuzasadnione stosowanie diet eliminacyjnych często przynosi więcej szkód niż pożytku.
Bibliografia
Aalemi A.K., Anwar I., Chen H., Dairy consumption and acne: a case control study in Kabul, Afghanistan, „Clinical, Cosmetic and Investigational Dermatology” 2019, 12, 481–487.
Adebamowo C.A. et al., High school dietary dairy intake and teenage acne, „Journal of the American Academy of Dermatology” 2005, 52(2), 207–214.
Adebamowo C.A. et al., Milk consumption and acne in adolescent girls, „Dermatology Online Journal” 2006, 12(4), 1.
Juhl C.R. et al., Dairy Intake and Acne Vulgaris: A Systematic Review and Meta-Analysis of 78,529 Children, Adolescents, and Young Adults, „Nutrients” 2018, 10(8), epub.
Kwon H.H. et al., Clinical and histological effect of a low glycaemic loa diet in treatment of acne vulgaris in Korean patients: a randomized controlled trial, „Acta Dermato-Venereologica” 2012, 92(3), 241–246.
Markovic M. et al., Adolescents’ self perceived acne-related beliefs: from myth to science, „Anais Brasileiros de Dermatologia” 2019, 94(6), 684–690.
Reynolds R.C. et al., Effect of the glycemic index of carbohydrates on Acne vulgaris, „Nutrients” 2010, 2(10), 1060–1072.
Rich-Edwards J.W. et al., Milk consumption and the prepubertal somatotropic axis, „Nutrition Journal” 2007, 6(28).
Rouhani P., Berman B., Rouhani G., Poster 706: Acne improves with a popular, low glycemic diet from South Beach, „Journal of The American Academy of Dermatology” 2009, 60(3), AB14.
Smith R.N. et al., The effect of high-protein, low-glycemic-load diet versus a conventional, high-glycemic-load diet on biochemical parameters associated with acne vulgaris. A randomized, investigator-masked, controlled trial, „Journal of American Academy of Dermatologist” 2007, 57(2), 247–256.
Stahl W. et al., Dietary tomato paste protects against ultraviolet light-induced erythema in humans, „The Journal of Nutrition” 2001, 131(5), 1449–1451.
Stahl W. et al., Carotenoids and carotenoids plus vitamin E protect against ultraviolet light-induced erythema in humans, „American Journal of Clinical Nutrition” 2000, 71(3), 795–798.
Suppiah T.S.S. et al., Acne vulgaris and its association with dietary intake: a Malaysian perspective, „Asia Pacific Journal of Clinical Nutrition” 2018, 27(5), 1141–1145.
Vongraviopap S., Asawanonda P., Dark chocolate exacerbates acne, „International Journal of Dermatology” 2015, 55(5), 587–591.
Zaenglein A.L. et al., Guidelines of care for the management of acne vulgaris, „Journal of the American Academy of Dermatology” 2016, 74(5).
