Dieta dopasowana do DNA – co warto wiedzieć
Zapotrzebowanie energetyczne, predyspozycje do konkretnego wyglądu sylwetki, nietolerancje pokarmowe czy tempo metabolizmu są inne u każdego człowieka i zależą od wielu czynników, a jednym z nich są geny. Cechy dziedziczone od rodziców mogą wpływać m.in. na zdolności do przyswajania składników odżywczych, szybkość spalania kilokalorii czy też skłonność do gromadzenia tkanki tłuszczowej w określonych miejscach. Z tego względu badacze coraz częściej zadają sobie pytanie: czy sposób żywienia polecany ogółowi społeczeństwa rzeczywiście jest najlepszym rozwiązaniem? W odpowiedzi na te wątpliwości powstała dieta oparta na kodzie genetycznym, która jest dostosowana do indywidualnych potrzeb pacjenta.
SPIS TREŚCI:
1. Nutrigenomika
2. Podstawowe założenia diety opartej na DNA
3. Na czym polegają testy
4. Co dokładnie jest badane
5. Czy zmiana diety wystarczy
6. Zalety diety opartej na DNA
7. Czy to jedyna droga do sukcesu
Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.
1. Nutrigenomika
Nutrigenomika to dziedzina nauki, która łączy wiedzę z obszaru genetyki oraz żywienia i bada wpływ składników odżywczych na ekspresję genów. Jej głównym zadaniem jest wyjaśnienie, w jaki sposób dieta może wpływać na funkcje genów oraz jak geny danej jednostki wpływają na metabolizm i odpowiedzi na różne składniki odżywcze. Celem nutrigenomiki jest dostosowywanie diety do indywidualnych cech genetycznych, co może przyczynić się do osiągnięcia lepszych rezultatów zdrowotnych (A.K. Kiani i wsp. 2022).
2. Podstawowe założenia diety opartej na DNA
Dieta oparta na analizie genetycznej stawia na spersonalizowane podejście do żywienia, uwzględniające indywidualne cechy genetyczne każdej osoby, które są odkrywane za pomocą specjalnych badań. Pozwalają one zidentyfikować genetyczne polimorfizmy, które wpływają na przyswajanie składników odżywczych, metabolizm tłuszczów czy tolerancję pewnych grup pokarmowych.
Dieta oparta na DNA polega na dostosowaniu planu żywieniowego do konkretnych potrzeb genetycznych jednostki, co ma na celu zoptymalizowanie procesów metabolicznych i utrzymanie prawidłowej masy ciała. W praktyce oznacza to, że osoby o różnych cechach genetycznych mogą otrzymywać spersonalizowane zalecenia dotyczące spożycia makroskładników, witamin i składników mineralnych (R. Collier 2017).
3. Na czym polegają testy
Najpierw należy pobrać próbkę materiału genetycznego – przeważnie jest to ślina lub wymaz z wnętrza policzka, ale zdarza się też konieczność pobrania krwi lub innych materiałów biologicznych.
Na kolejnym etapie specjalista, przeważnie diagnosta laboratoryjny, izoluje DNA i przeprowadza jego sekwencjonowanie, które pozwala na identyfikację konkretnych genów, ich wariantów oraz innych informacji istotnych dla stanu zdrowia. Po ich zidentyfikowaniu nadchodzi czas na analizę genotypu i wykrycie konkretnych cech związanych z metabolizmem, tolerancją pokarmową, predyspozycjami do rozwinięcia różnych chorób, a nawet wyglądem sylwetki.
Po interpretacji otrzymanych wyników można przejść do stworzenia spersonalizowanego planu żywieniowego uwzględniającego indywidualne potrzeby i predyspozycje genetyczne pacjenta (V.A. Mullins i wsp. 2020).
4. Co dokładnie jest badane
W testach genetycznych analizuje się różne aspekty genotypu, które mogą mieć wpływ na zdrowie, metabolizm i odpowiedź organizmu na żywienie.
Wśród nich można wyróżnić:
– sposób i tempo metabolizmu białek, tłuszczów i węglowodanów,
– nietolerancje pokarmowe,
– zapotrzebowanie energetyczne,
– predyspozycje do konkretnego wyglądu sylwetki,
– reakcje na używki,
– zapotrzebowanie na witaminy i składniki mineralne,
– predyspozycje do rozwinięcia chorób, w tym otyłości,
– odpowiedź organizmu na aktywność fizyczną.
Laboratoria oferują pakiety kompleksowe, które w Polsce kosztują ok. 2000 zł, ale istnieje też możliwość zbadania pojedynczych aspektów, np. predyspozycji organizmu do rozwinięcia otyłości, co jest znacznie tańsze.
5. Czy zmiana diety wystarczy
Oprócz spersonalizowanego planu żywieniowego można wprowadzić również inne zmiany, które będą wspierać stan zdrowia i będą dostosowane do indywidualnych potrzeb genetycznych pacjenta. Dzięki badaniom genomu można spersonalizować wiele aspektów związanych z codziennym funkcjonowaniem i dobrostanem psychofizycznym, jak np. aktywność fizyczną, plan suplementacyjny czy harmonogram dnia. Warto mieć jednak świadomość, że jest to wskaźnik podobny do innych, równie skutecznych, takich jak badania krwi czy badania hormonalne (D.M. Mutch i wsp. 2018).
6. Zalety diety opartej na DNA
Jedną z kluczowych korzyści diety opartej na DNA jest możliwość identyfikacji genetycznych predyspozycji do rozwinięcia niektórych chorób. Dzięki tej wiedzy pacjent może na wczesnym etapie rozpocząć działania profilaktyczne obejmujące zmiany w diecie czy stylu życia, które zmniejszą ryzyko zachorowania na daną jednostkę chorobową.
Dla przykładu – jeśli istnieją genetyczne predyspozycje do nadciśnienia tętniczego, dieta mogłaby uwzględniać ograniczenie spożycia soli oraz zwiększenie spożycia potasu i magnezu, i tym samym zminimalizować prawdopodobieństwo zachorowania. W przypadku cukrzycy typu 2 z kolei można byłoby zastosować dietę o niskim ładunku glikemicznym, a także zwiększyć aktywność fizyczną. Wprowadzenie takich spersonalizowanych zmian mogłoby wpłynąć na zdolność organizmu do utrzymania równowagi i funkcji metabolicznych oraz ograniczyć ryzyko rozwoju chorób (O. Ramos-Lopez i wsp. 2017).
Podobnie dzieje się w przypadku alergii i nietolerancji pokarmowych. Dzięki poznaniu genotypu pacjent może lepiej zrozumieć, jak jego organizm reaguje na różne składniki żywności, co umożliwia skonstruowanie diety zminimalizowanej pod względem potencjalnych reakcji niepożądanych. Np. jeśli wyniki badań wskazują na skłonności do nietolerancji laktozy, dieta mogłaby skupić się na alternatywnych źródłach wapnia i eliminować produkty mleczne. W przypadku genetycznego ryzyka nietolerancji glutenu można dostosować sposób żywienia z wyeliminowaniem tego składnika i wprowadzeniem produktów bezglutenowych. Jest to szczególnie istotne w kontekście celiakii, która bezwzględnie wyklucza możliwość spożywania glutenu, a czasami nie daje objawów (M.C. Medori i wsp. 2023).
Bardzo istotnym aspektem związanym ze stosowaniem diety bazującej na DNA jest zwiększona motywacja pacjentów do jej utrzymania. Gdy zdają sobie oni sprawę, że ich genotyp może mieć wpływ na sposób, w jaki organizm przetwarza i zużywa składniki odżywcze, rośnie świadomość na temat konieczności dostosowania stylu życia i diety do tych indywidualnych cech genetycznych. Posiadanie wiedzy na temat genów staje się więc motorem napędowym do podejmowania świadomych decyzji żywieniowych i wprowadzenia zdrowego stylu życia. Optymalizacja wyników zdrowotnych staje się wtedy realną perspektywą (D.E. Nielsen, S. Shih, A. El-Sohemy 2014).
7. Czy jest to jedyna droga do sukcesu
Zdecydowanie nie! Warto pamiętać, że podstawą żywienia powinny być ogólne zalecenia skonstruowane przez Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego PZH, które obejmują zróżnicowaną i zbilansowaną dietę bogatą w warzywa, owoce, pełnoziarniste produkty zbożowe, zdrowe źródła białka oraz zakładają ograniczenie spożycia przetworzonej żywności. Wytyczne te są oparte na badaniach naukowych i stanowią drogowskaz dla ogółu populacji. Dzięki działaniu zgodnie z tymi wytycznymi można przyczynić się do utrzymania dobrego zdrowia i redukcji ryzyka wystąpienia wielu chorób przewlekłych.
Dieta oparta na analizie DNA może być z pewnością interesującym rozwiązaniem, ale powinna być traktowana bardziej jako ciekawostka. Jeśli zasoby finansowe pozwalają na przeprowadzenie takich testów, nic nie stoi na przeszkodzie, aby je wykonać, ale warto wcześniej dokładnie sprawdzić wiarygodność placówki. Należy również pamiętać, że równie cennych informacji mogą dostarczyć badania krwi i dokładne przyjrzenie się historii chorób w rodzinie czy obserwacja reakcji organizmu na konkretne rodzaje żywności.
Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.
Bibliografia
Camilleri G. et al., Genetics of fat deposition, „European Review for Medical and Pharmacological Sciences” 2021, 25(1), 14–22.
Collier R., The DNA-based diet, „Canadian Medical Association Journal” 2017, 189(1), 40–41.
Kiani A.K. et al., Polymorphisms, diet and nutrigenomics, „Journal of Preventive Medicine and Hygiene” 2022, 63(2), 3, 125–141.
Medori M.C. et al., Nutrigenomics: SNPs correlated to Food Preferences and Susceptibilities, „Clinical Therapeutics” 2023, 174(2), 6, 214–226.
Mullins V.A. et al., Genomics in Personalized Nutrition: Can You "Eat for Your Genes"?, „Nutrients” 2020, 12(10), 3118.
Mutch D.M. et al., Lifestyle Genomics: Addressing the Multifactorial Nature of Personalized Health, „Lifestyle Genomics” 2018, 11(1), 1–8.
Nielsen D.E., Shih S., El-Sohemy A., Perceptions of genetic testing for personalized nutrition: a randomized trial of DNA-based dietary advice, „Journal of Nutrigenetics and Nutrigenomics” 2014, 7(2), 94–104.
Ramos-Lopez O. et al., Guide for Current Nutrigenetic, Nutrigenomic, and Nutriepigenetic Approaches for Precision Nutrition Involving the Prevention and Management of Chronic Diseases Associated with Obesity, „Journal of Nutrigenetics and Nutrigenomics” 2017, 10(1–2), 43–62.
