Dlaczego warto sporządzić plan perspektywiczny?
Planowanie to ważna część pracy trenera i zawodnika. Jakie wartości i rozwiązanie jakich problemów może przynieść dobrze sporządzony plan? Dlaczego warto go sporządzić? Tematem artykułu jest plan perspektywiczny.
SPIS TREŚCI:
1. Rodzaje planów treningowych
2. Plan perspektywiczny – dla kogo?
3. Plan dla osób w średnim wieku
4. Przewidywanie
5. Na co zwrócić uwagę?
6. Praktyczność
7. Elastyczność
8. Realizacja celów
9. Plan perspektywiczny a przygotowanie psychiczne
Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.
1. Rodzaje planów treningowych
Głównym kryterium podziału planów treningowych jest czas. Wyróżniamy plany krótko- i długoterminowe. Najkrótszym jest plan jednostki treningowej, dłuższym plan tygodniowy (mikrocyklu). Są jeszcze plany mezocyklu (mniej więcej miesięczne), makrocyklu i plany roczne. Nie wszyscy i nie zawsze stosują plany perspektywiczne, a więc wieloletnie. Z jakich korzyści w ten sposób rezygnują?
2. Plan treningowy – dla kogo?
Plan perspektywiczny powinien dotyczyć dzieci i młodzieży, ogólnie ludzi młodych. Wytycza on kierunek postępowania zawodnika na przestrzeni co najmniej kilku lat. Pozwala ułożyć strukturę treningu tak, aby przysposobić go do ciągle rozwijającego się, wzrastającego organizmu. Plan perspektywiczny określi obciążenia, metody, formy i środki treningowe w sposób racjonalny i pozwoli uniknąć błędów zbyt wczesnego forsowania organizmu, kontuzji, zbyt wczesnego zakończenia kariery.
Plan perspektywiczny ma za zadanie ukierunkować rozwój zawodnika na osiągnięcie maksymalnego wyniku. Będzie brał pod uwagę wiek rozpoczęcia szkolenia, specjalizacji, czas dojścia do najwyższego poziomu sportowego, wiek optymalnych możliwości w danej dyscyplinie. Plan perspektywiczny ma za zadanie oszlifować wykryty talent zawodnika. Ma zawierać plan progresji obciążeń, dobór środków, metod i form treningowych.
Organizm zawodnika seniora jest w pełni dojrzały fizycznie. Jaką rolę spełnia dla niego plan perspektywiczny? Optymalny poziom funkcji motorycznych i psychicznych mężczyzna osiąga w wieku 25-30 lat, kobieta o 3-5 lat wcześniej. Dla seniorów plan perspektywiczny stanowi doskonałe narzędzie kontroli procesu osiągania najwyższego poziomu sportowego. Aczkolwiek trzeba zaznaczyć, że w licznych dyscyplinach apogeum możliwości wynikowych osiąga się w młodszym wieku.
3. Plan dla osób w średnim wieku
Organizm mężczyzny mniej więcej po 30-ce zaczyna tracić swoje walory. Rozpoczyna się okres regresji cech motorycznych dla większości zawodników. Wraz z wiekiem tracimy przede wszystkim na mocy, sile. Ubywa tkanki mięśniowej, a przybywa tłuszczowej. Zmian zachodzi coraz więcej i więcej. Czy możemy mówić jeszcze o jakiejś perspektywie? Jeśli tak, to o jakiej?
Wielu zawodników osiągnęło swoje najlepsze wyniki w wieku po 30-ce,
a nawet 40-ce. W prawidłowo zaplanowanej i zrealizowanej karierze sportowej, oprócz osiągnięcia najwyższego poziomu sportowego mamy często do czynienia z długim utrzymaniem formy i poziomu wyników na tyle, że osoba ta nadal zwycięża. Plan perspektywiczny będzie więc organizował utrzymanie poziomu sportowego.
Kolejnymi treściami planu perspektywicznego będzie zapobieganie procesom starzenia się organizmu. Umiejętne dbanie o kondycję fizyczną i zdrowie. Celem może być start w kategorii oldbojów, ale nie kosztem zdrowia. Plan perspektywiczny powinien zawierać umiejętne "schodzenie" z obciążeń, zmniejszenie liczby startów, wydłużanie czasu odnowy, skracanie mezocyklu pracy, zwiększenie ilości kontroli stanu zdrowia.
4. Przewidywanie
Wspomnieliśmy już, że optymalny wiek uzyskiwania najwyższych możliwości wynikowych jest różny dla każdej z dyscyplin sportowych. W gimnastyce mężczyzn jest to wiek 18-24 lat, w łyżwiarstwie figurowym 16-20 lat, itd. Chociaż zdarzają się oczywiście wyjątki, to jednak ogólną tendencję należy brać pod uwagę na poważnie.
Plan perspektywiczny jest narzędziem, który jak ster prowadzi statek do portu. Ma doprowadzić do właściwego poziomu sportowego zawodnika we właściwym czasie. Aby zapewnić sterowalność tego procesu, musi się opierać na licznych danych. Kontrolnych, odzwierciedlających obecny stan
i jednocześnie przewidywanych.
Plan perspektywiczny określa szczegółowy plan rozwoju cech motorycznych składających się na model mistrza sportu. Ich rozwojowi należy poświęcić wiele lat treningu, aby uzyskać ich właściwy poziom i wzajemne skoordynowanie. Należy odpowiednio dobrać środki, które doprowadzą do najwyższego poziomu. Zaplanować proporcje wszechstronnych środków oddziaływania, ukierunkowanych i specjalistycznych w kolejnych latach tak, aby stworzyć solidną bazę dla rozwoju cech i ich trwałości. Istotne jest także wykluczenie zbyt wczesnego wypaleni się zawodnika i środków, które są
w stanie na niego kierunkowo oddziaływać.
Biorąc pod uwagę konkretną osobę, jej możliwości, skalę i rodzaj talentu, należy przewidzieć czynione postępy. Plan musi zawierać więc strategie dochodzenia do kolejnych kroków milowych w wyszkoleniu, strategie wzrastania i falowania obciążeń. Musi wykazać normy, które będą odzwierciedlać planowy postęp zawodnika.
5. Na co zwrócić uwagę?
Trener i/lub zawodnik musi przewidzieć, ile czasu będzie potrzebował do osiągnięcia zamierzonego wyniku. Należy przewidzieć także, jak zmieniać będzie się dyscyplina, w której startuje zawodnik i jaka będzie progresja osiąganych w niej wyników tak, aby trafić ze swoim celem na podium.
Należy przewidzieć, jakie warunki treningowe będą potrzebne do wdrożenia planu w życie. Jakich poświęceń czasowych proces będzie wymagał. Dobrze sporządzony plan perspektywiczny wpływa także na życie pozasportowe zawodnika, pracę, naukę i życie rodzinne.
6. Praktyczność
Mając mapę, według której można się poruszać, łatwiej jest zaplanować kolejne odcinki podróży. Plan perspektywiczny i zawarte w nim treści stają się odniesieniem dla sporządzanych planów rocznych. Wyznaczone sprawdziany, np. starty w zawodach lub konkretne testy poziomu wyszkolenia pozwalają określać intensywność i objętość pracy rocznej, zwiększać ją lub zmniejszać.
Plan perspektywiczny i wynikające z niego kolejne krótsze plany pozwalają zachować ciągłość procesu, tak aby szczebel po szczeblu, rok po roku wdrapać się na upragniony szczyt.
7. Elastyczność
Wykonana i udokumentowana praca roczna staje się dla zawodnika materiałem, dzięki któremu może poddawać plan perspektywiczny rewizji. Dobra obserwacja i notowanie procesu szkoleniowego dają pogląd na czynniki, które sprzyjają lub hamują rozwój. Pozwala wprowadzać korekty. Dobry plan perspektywiczny musi być elastyczny.
Nie jest to zestaw szczegółów, ale raczej wydarzeń, które można uznać za kroki milowe w drodze do osiągnięcia celu. Im dalszego okresu dotyczy wydarzenie, tym zawiera mniej szczegółów. Jest jednak konkretny, ponieważ na jego podstawie można wywnioskować, że trenujący wie czego chce i jak to osiągnie. Z elastycznością planu perspektywicznego wiąże się jeszcze jedna bardzo ważna zasada: istotą treningu jest uzyskanie celów, a nie realizacja planu.
8. Realizacja celów
Uzyskanie celu (szczególnie ambitnego), na dodatek w sporcie, to duże wyzwanie. Wymaga często poświęceń, chociaż nie zawsze tak musi być. To pewnego rodzaju inwestycja - czasowa, życiowa, zazwyczaj także finansowa. A jak każdy inwestor, także i sportowiec oczekuje z czynionej inwestycji korzyści.
Plan perspektywiczny eliminuje przypadkowość z drogi podążania za celem. Jeśli z roku na rok proces jest analizowany, poddawany potrzebnej korekcie
i uaktualnianiu oraz wyciągane są prawidłowe wnioski, proces jest racjonalny i przybliża do celu. Plan perspektywiczny zwiększa prawdopodobieństwo, że nasz "strzał" trafi w oczekiwaną 10-kę lub przynajmniej w "żółtko", ale nie minie tarczy bokiem.
9. Przygotowanie psychiczne
Wiemy, że plan perspektywiczny przyda się każdemu, zarówno młodemu
i starszemu zawodnikowi. Plan powinien uwzględnić zabezpieczenie danej osobie potrzebnej ilości systematycznego treningu. Planowo zmierzać do celu wynikowego, biorąc pod uwagę wszystkie konieczne uwarunkowania sukcesu.
Jednym z nich jest także przygotowanie psychiczne. Zdolności kondycyjne
i koordynacyjne można wykształcić na przestrzeni lat. Mają one także swoje okresy sensytywne, w których można oczekiwać największych przyrostów cech. Jednak człowiek to coś więcej niż tylko suma cech. Bardzo ważne są dla końcowego sukcesu funkcje integrujące wszystkie czynniki, scalające zgromadzony potencjał w jedno zwycięskie ogniwo.
Rola przygotowania mentalnego jest nieodzowna i musi być realizowana
w sposób racjonalny. Musi to mieć swoje odzwierciedlenie w planie perspektywicznym zawodnika. Mówiliśmy już o planie życiowym, pogodzeniu życia pozasportowego z treningami. Takie dobre zaplanowanie pozwala zawodnikowi z większą przyjemnością i spokojem oddawać się wysiłkowi.
Kalendarz zawodów i ich ranga powinny być dostosowane do osiąganego poziomu sportowego tak, aby zawodnik nabierał pewności dla swoich umiejętności, budował wiarę w siebie. Ważna jest umiejętność dawania sobie rady z porażkami, wypracowanie nawykowego wyciągania z niej korzyści i energii do dalszej pracy.
W planie perspektywicznym powinna znaleźć się strategia doprowadzania do mistrzostwa sportowego w sposób progresywny, ciągle "do przodu", ale
w taki sposób, aby i zdążyć na właściwy czas.
