Efekt Freshman 15 – co zrobić, by nie przytyć na studiach
Rozpoczęcie studiów to czas wielu zmian, które choć są ekscytujące i ciekawe, mogą być również stresujące. To także okres, w którym większość osób wchodzi w dorosłość i uczy się, jak dbać o swoje zdrowie. Niestety, jak się okazuje, w przypadku dużej części studentów wiąże się to ze zwiększeniem masy ciała. Czy da się tego uniknąć?
SPIS TREŚCI:
5. Zwyczaje polskich studentów
6. Co zrobić, by nie przytyć na studiach
Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.
1. Efekt Freshman 15
To pojęcie odnosi się do zjawiska zwiększania masy ciała u studentów pierwszego roku. Liczba 15 wskazuje na przypuszczalną średnią liczbę funtów, które pojawiają się u świeżo upieczonych studentów. W przybliżeniu odpowiada to dodatkowym 7 kg.
Pierwotnie efekt ten obserwowano wśród studentów amerykańskich szkół wyższych, zwłaszcza tych na północy kontynentu. Jednak, jak się okazuje, nie do końca jest to wartość prawdziwa. Choć faktycznie studenci mają tendencję do przybierania na wadze, to liczba ta jest nieco zawyżona. Nie zmienia to jednak faktu, że jest to duży problem, gdyż, jak zauważają badacze, znaczący przyrost masy ciała w wieku dojrzewania może w przyszłości skutkować nadwagą lub otyłością, które już teraz są ogromnymi problemami populacji.
Termin ten odnosi się tylko do studentów pierwszego roku, jednak badacze podkreślają, że cały okres studiów jest kluczowy nie tylko dla kształtowania się nawyków, ale również dla przyszłego stanu zdrowia uczniów (R.A. Vella-Zarb, F.J. Elgar 2010).
2. Co mówią badania
Zjawisko to zostało zaobserwowane przez badaczy już w 1985 r. i od tego czasu kolejni autorzy wykazują w swoich pracach średni przyrost masy ciała u nowych studentów (1–6 kg). Podkreślają również, że kluczowym momentem jest pierwszy semestr, kiedy młodzi ludzie dopiero adaptują się do nowego stylu życia.
Choć termin Freshman 15 wskazuje na przyrost masy ciała o ok. 15 funtów, naukowcy w swoich badaniach nie zaobserwowali tak dużego wzrostu. Badania z 2009 r. wykazały, że są to ok. 2 kg (R.A. Vella-Zarb, F.J. Elgar 2009). I choć nie wydaje się to dużo, warto pamiętać, że jest to wartość uśredniona. W przypadku gdy młode osoby cierpią już na otyłość lub nadwagę, dodatkowe kilogramy mogą u nich zwiększać ryzyko chorób przewlekłych.
Co najważniejsze, efekt ten ma wpływ na znaczącą większość studentów, czyli ok. 61%. Prawie ⅔ studentów przytyło 3 kg, a 1 na 10 uczniów zwiększył masę ciała o słynne 15 funtów, czyli ok. 7 kg (C. Vadeboncoeur, N. Townsend, C. Foster 2015).
3. Efekt Freshman 15 – przyczyny
Studia to bardzo często okres kształtowania nowych nawyków, nie tylko żywieniowych. Młodzi ludzie w większości opuszczają rodzinny dom i muszą samodzielnie zadbać o swoje odżywianie i aktywność fizyczną. Dla niektórych jest to dobry pretekst do zdrowszych zmian, dzięki którym mogą lepiej się czuć czy lepiej wyglądać. Niestety spora grupa osób drastycznie zmienia swoje przyzwyczajenia na gorsze, rezygnuje ze zbilansowanych posiłków i z aktywnego trybu życia.
Istnieje kilka powodów takiego stanu rzeczy, główne z nich to:
– presja akademicka związana z dużą ilością nauki,
– stres, który wynika z zupełnie nowej sytuacji i konieczności przystosowania się do niej,
– poczucie wolności,
– nadużywanie alkoholu i innych substancji uzależniających,
– mniejsza ilość czasu ze względu na nowe obowiązki,
– kwestie ekonomiczne,
– brak umiejętności przygotowywania posiłków.
4. Skutki
Choć zwiększenie masy ciała u nowych studentów nie wydaje się znaczące, może nieść za sobą wiele różnych skutków. Zwłaszcza w kontekście osób, które cierpią z powodu otyłości lub nadwagi. To właśnie ta grupa jest najbardziej narażona na negatywne konsekwencje złego stylu życia. Istnieje również duże prawdopodobieństwo, że zasady żywieniowe, które zostały przyjęte w tym czasie, będą towarzyszyć tym osobom już do końca życia, co niestety może pociągać za sobą dalsze konsekwencje w przyszłości.
Spore zmiany w masie ciała w wieku nastoletnim są również silnie powiązane z nadmierną masą ciała w dorosłości (S.S. Guo i wsp. 2002). Przyrost masy ciała o 2 kg w ciągu dwóch semestrów jest pięciokrotnie większy niż w populacji ogólnej w ciągu roku (C. Vadeboncoeur, N. Townsend, C. Foster 2015). Niestety, jak pokazuje większość prac, wzrost masy ciała skorelowany jest również ze zwiększoną ilością tkanki tłuszczowej u badanych studentów (M.L. Morrow i wsp. 2006).
Zignorowanie tego, jak podkreślają badacze, krytycznego czasu, w którym kształtują się nawyki na całe życie, może prowadzić do negatywnych skutków nadmiernej masy ciała takich jak choroby przewlekłe, w tym cukrzyca typu 2 czy schorzenia układu krwionośnego, udar, choroby degeneracyjne, a nawet nowotwory. Ma to również negatywny wpływ na zdrowie psychiczne młodych osób. Nadmierna masa ciała może prowadzić do obniżenia samopoczucia, niskiej samooceny, a nawet depresji.
5. Zwyczaje polskich studentów
Większość badań dotyczących zmian masy ciała w trakcie studiów dotyczy mieszkańców Stanów Zjednoczonych, w innych krajach ten temat nie wydaje się budzić takiego zainteresowania naukowców.
Polscy studenci charakteryzują się dość niską świadomością żywieniową, wyjątkiem są ci studiujący na uniwersytetach medycznych (M. Skrzypek i wsp. 2020).
Jak pokazują badania na dość sporej grupie studentów, większość z nich uprawia sport średnio 2 razy w tygodniu, co nie jest ilością satysfakcjonującą (A. Szkiełda, P. Krawczyk 2018). Warto również podkreślić, że treningi w czasie wolnym wykonywały głównie osoby mieszkające z rodzicami. Duża część badanych studentów zjada posiłki w swoim mieszkaniu, nieco mniej w domu rodzinnym, najmniejszy odsetek spożywał posiłki w restauracjach. W większości przypadków menu zdominowane jest przez kanapki, a także odgrzewane potrawy przywiezione od rodziny.
Co ciekawe, najrzadziej spożywali oni dania instant, co jest niezwykle budujące. Niestety znaczna część osób zjadała w ciągu tygodnia więcej słodyczy niż owoców. Studenci niezależnie od miejsca zamieszkania nie zjadali warzyw codziennie, a jedynie średnio 5 razy w tygodniu. Ryby (zalecane w zbilansowanej diecie) uczniowie spożywali rzadziej niż raz w tygodniu Jeśli chodzi o płyny, w diecie studentów dominują herbata i woda, a po soki i słodzone napoje sięgają ok. 3 razy dziennie.
Choć te zwyczaje nie są najgorsze, wciąż brakuje im sporo do prezentowanych przez Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej zaleceń dotyczących zdrowego stylu życia. Badania porównujące działania prozdrowotne wśród młodzieży polskiej i hiszpańskiej wskazały, że studenci z Polski popełniają więcej błędów w swojej codziennej diecie (E. Huk-Wieliczuk 2021).
6. Co zrobić, by nie przytyć na studiach
Choć rozpoczęcie studiów to czas wielu zmian i zupełnie nowych wyzwań, warto zadbać, by nie wiązało się ze zwiększeniem masy ciała. Jak podają badacze, jest to niezwykle istotny okres dla kreowania nawyków na całe życie, które wpływają na przyszłe zdrowie fizyczne i psychiczne. Choć badania pokazują, że efekt ten dotyczy większości studentów, to kilka zmian w codziennej rutynie wystarczy, by zredukować to ryzyko.
Co zrobić, by uniknąć przytycia na studiach:
– spożywać 5 porcji owoców i warzyw w ciągu dnia (warzywa powinny stanowić większą część),
– pamiętać o regularnej aktywności fizycznej o średniej intensywności (co najmniej 150 minut tygodniowo),
– zamienić słodzone napoje na typu zero (zawierające słodziki), a najlepiej na wodę,
– zmniejszyć ilość przetworzonej żywności,
– pamiętać o 7–8 godzinach snu,
– ograniczyć, a najlepiej wyeliminować alkohol i inne używki,
– wybierać produkty pełnoziarniste,
– znaleźć efektywne sposoby radzenia sobie z nadmiernym stresem w ciągu dnia,
– zarezerwować odpowiedni czas na odpoczynek,
– kupować zdrowsze wersje produktów w promocji lub korzystać z aplikacji pomagających w ograniczeniu marnowania żywności,
– kupować mrożone warzywa i owoce, które są tańsze, ale zawierają mnóstwo witamin i składników mineralnych,
– w przypadku braku czasu warto przygotować posiłki z wyprzedzeniem i je zamrozić.
Nie od dziś wiadomo, że przejmujemy część nawyków od najbliższych osób, np. przyjaciół czy znajomych. Ich również można przekonać do zdrowszych zmian, dzięki temu ich wprowadzenie będzie łatwiejsze i efektywniejsze. Warto też sięgnąć po specjalistyczną wiedzę, np. przeczytać naukowe artykuły dotyczące tego tematu lub przyjrzeć się ofercie uczelni, które bardzo często prowadzą kursy i szkolenia w zakresie dbania o zdrowie.
Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.
Bibliografia
Gropper S.S. et al., The Freshman 15 – A Closer Look, „Journal of American College Health” 2009, 58(3), 223–231.
Guo S.S. et al., Predicting overweight and obesity in adulthood from body mass index values in childhood and adolescence, „The American Journal of Clinical Nutrition” 2002,76, 653–658.
Huk-Wieliczuk E., Ocena nawyków żywieniowych i aktywności fizycznej studentów polskich i hiszpańskich w kontekście profilaktyki chorób cywilizacyjnych, „Rozprawy Społeczne” 2021, 15(2), 84–99.
Morrow M.L. et al., Freshman 15: Fact or Fiction?, „Obesity” 2006, 14(8), 1438–1443.
Mihalopoulos N.L., Auinger P., Klein J.D., Freshman 15: Is it Real?,
„Journal of American College Health” 2008, 56(5), 531–534.
Skrzypek M. et al., Wiedza studentów Uniwersytetu Medycznego w Lublinie oraz
Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej o powikłaniach otyłości oraz ich opinie na temat jej społecznych konsekwencji, „Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu” 2020, 26(2), 146–154.
Szekiełda A., Krawczyk P., Nawyki żywieniowe i styl życia studentów pierwszego roku mieszkających w domu rodzinnym lub poza nim, epub.
Vadeboncoeur C., Townsend N., Foster C., A meta-analysis of weight gain in first year university students: is freshman 15 a myth?, „BMC Obesity” 2015, 2, 22.
Vella-Zarb R.A., Elgar F.J., Predicting the ‘freshman 15’: Environmental and psychological predictors of weight gain in first-year university students, „Health Education Journal” 2010, 69, 3.
Vella-Zarb R.A., Elgar F.J., The ‘Freshman 5’: A Meta-Analysis of Weight Gain in the Freshman Year of College, „Journal of American College Health” 2009, 58(2), 161–166.
Winpenny E.M. et al., Changes in physical activity, diet, and body weight across the education and employment transitions of early adulthood: A systematic review and meta-analysis, „Obesity Reviews” 2020, 21(4), e12962.
