Napoje funkcjonalne – czym są, przepisy
Napoje funkcjonalne mogą korzystnie wpływać nie tylko na sportowców, ale także na każdego człowieka. Niestety napoje dostępne w sklepach zwykle przepełnione są niepotrzebnymi dodatkami – możliwe jest jednak samodzielne przygotowanie ich w domu, i to w kilku prostych krokach.
SPIS TREŚCI:
1. Czym są napoje funkcjonalne
2. Napoje funkcjonalne – u kogo się sprawdzą i jak działają
3. Elektrolity – czym są i jak je uzupełniać
4. Jak przygotować napoje funkcjonalne
Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.
1. Czym są napoje funkcjonalne
Napoje funkcjonalne stosowane są w celu poprawy działania organizmu, a także polepszenia zdrowia. Na świecie bezalkoholowe napoje funkcjonalne stanowią ok. 32% sprzedawanej żywności specjalnego przeznaczenia dietetycznego, dlatego ten segment rynku rozwija się bardzo prężnie. Cały czas powstają nowe produkty, które mają spełniać oczekiwania rozmaitych klientów.
Według prawodawstwa Unii Europejskiej przymiotnik „funkcjonalny” powinien być używany w stosunku do żywności tylko wtedy, gdy wykazuje udokumentowane i potwierdzone badaniami korzystne działanie na zdrowie i samopoczucie (M. Przeor i wsp. 2016).
Do napojów funkcjonalnych zaliczyć można:
– napoje energetyczne,
– napoje izotoniczne,
– napoje terapeutyczne,
– napoje zdrowotne.
2. Napoje funkcjonalne – u kogo się sprawdzą i jak działają
Napoje funkcjonalne mogą pełnić wiele różnych funkcji, jednak w Polsce największą popularnością cieszą się napoje energetyczne, izotoniczne i przetwory mleczne zawierające bakterie probiotyczne. Kupują je najczęściej kobiety (M. Przeor i wsp. 2016).
Napoje energetyczne, dzięki zawartości kofeiny i tauryny, mogą stymulować układ nerwowy, wydłużać zdolność do podejmowania wysiłku, poprawiać funkcje poznawcze (w tym również możliwość uczenia się i zapamiętywania), a także skracają czas reakcji. Zwykle stosowane są przez osoby, które potrzebują pobudzenia i większej ilości energii – osoby pracujące fizycznie czy uczniów i studentów, zwłaszcza przed ważnymi egzaminami.
Napoje izotoniczne dostarczają elektrolity po intensywnym wysiłku fizycznym i świetnie nawadniają, dlatego najczęściej wybierane są przez sportowców. Pozwalają uniknąć odwodnienia i zaburzeń w gospodarce wodno-elektrolitowej, które negatywnie wpływają na samopoczucie i mogą mieć niekorzystny wpływ na zdrowie. Jednak nie tylko sportowcy mogą ich potrzebować – napoje izotoniczne poleca się również osobom z zatruciami pokarmowymi, w czasie których pojawiły się wymioty czy biegunka. Ponadto będą one bardzo przydatne w upalne dni, kiedy to wraz z potem organizm pozbywa się dużych ilości cennych pierwiastków. Napoje izotoniczne mogą także łagodzić objawy zatrucia alkoholowego. Ze względu na działanie nawadniające zwykle zawierają sporo cukru, ok. 5–10 g na 100 ml napoju. W wielu przypadkach sacharoza jest zastępowana maltodekstryną, która ma mniej słodki smak, dzięki czemu napoje nie powodują mdłości.
Do napojów zdrowotnych przede wszystkim zaliczyć można produkty mleczne zawierające bakterie probiotyczne. Ich korzystny wpływ związany jest głównie z modulowaniem pracy układu trawiennego, zwłaszcza mikrobiomu jelitowego.
3. Elektrolity – czym są i jak je uzupełniać
Napoje izotoniczne zwykle stosowane są w celu uzupełnienia elektrolitów. Ich działanie opiera się na osmozie. Składniki mineralne z napoju wchłaniane są z jelit przez kosmki jelitowe i dostają się do krwi, gdzie ich stężenie jest duże, przez co organizm aktywnie wchłania wodę, by wyrównać stężenia. Elektrolity to pierwiastki, które są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu człowieka. Pełnią rozmaite funkcje, dlatego niezbędne jest utrzymywanie ich równowagi.
Do elektrolitów zalicza się:
– sód – odpowiada za właściwą pracę układów nerwowego i mięśniowego, a także równowagę kwasowo-zasadową organizmu. Jego najlepszym źródłem jest sól kuchenna;
– potas – jest odpowiedzialny za pracę układu mięśniowego. Aby zadbać o odpowiednią podaż tego pierwiastka, warto spożywać ziemniaki, pomidory i banany;
– magnez – kontroluje pracę układów mięśniowego i nerwowego. Można znaleźć go w zielonych warzywach liściastych, orzechach i kakao;
– chlor – jest składnikiem soku żołądkowego, reguluje również równowagę kwasowo-zasadową organizmu. Podobnie jak w przypadku sodu jego najlepszym źródłem jest sól;
– wapń – jest odpowiedzialny za prawidłowe funkcjonowanie układów mięśniowego i krążeniowego. Jego duże ilości można znaleźć w nabiale, jarmużu, suszonych morelach czy sezamie.
Niedobór elektrolitów zwykle związany jest z nadmiernym poceniem się i utratą wody, najczęściej w związku z dużą aktywnością fizyczną oraz wysoką temperaturą, choć przyczynami mogą być również biegunka lub wymioty. Charakterystyczne objawy, które towarzyszą deficytowi elektrolitów, to: ból głowy, zaburzenia widzenia i orientacji, osłabienie, utrata apetytu czy wymioty. Ich niedostateczna ilość w organizmie jest niebezpieczna i nie należy jej ignorować, gdyż może prowadzić nawet do śmierci.
4. Jak przygotować napoje funkcjonalne
Napoje funkcjonalne są dostępne w wielu sklepach, jednak z łatwością można przyrządzić je samodzielnie przy użyciu produktów, które zwykle znajdują się w domowej spiżarni. Tak przygotowane napoje nie będą zawierały konserwantów, dzięki czemu będą znacznie zdrowsze.
Domowy cytrynowy izotonik
Składniki:
– 250 ml niegazowanej wody mineralnej,
– 10 g cukru,
– 15 ml soku z cytryny,
– 1 g soli.
Sposób przygotowania
Wodę zmieszać z sokiem z cytryny. Dodać cukier i sól. Dokładnie wymieszać. Podawać schłodzony.
Arbuzowy prosty izotonik
Składniki:
– 250 ml niegazowanej wody mineralnej,
– 10 g cukru,
– 50 g arbuza,
– 1 g soli.
Sposób przygotowania
Wodę zmieszać z cukrem i solą. Dokładnie wymieszać. Arbuza pokroić w kostkę i nabić na wykałaczkę, dodać do szklanki z wodą. Podawać schłodzony.
Imbirowy napój izotoniczny
Składniki:
– 250 ml niegazowanej wody mineralnej,
– 10 g miodu,
– 15 ml soku z cytryny,
– 5 cm korzenia imbiru,
– 1 g soli.
Sposób przygotowania
Wodę zmieszać z miodem i solą. Dodać sok z cytryny. Imbir obrać i zetrzeć na tarce, dodać do napoju. Całość dokładnie wymieszać.
Bibliografia
Błaszczyk E. et al., Spożycie napojów funkcjonalnych w grupie młodzieży z regionu Podkarpacia, „Bromatologia i Chemia Toksykologiczna” 2012, 45(1), 33–38.
Hoffmann M., Świderski F., Napoje energetyzujące i ich składniki funkcjonalne, „Przemysł Spożywczy” 2008, 62(9), 8–13.
Joachimiak I., Szołtysek K., Świadomość, stan wiedzy oraz częstotliwość spożycia napojów energetyzujących i izotonicznych przez osoby młode, czynnie uprawiające sport, „Nauki Inżynierskie i Technologie” 2013, 1(8), 26–38.
Przeor M. et al., Napoje funkcjonalne w opinii konsumentów, Innowacyjne rozwiązania w technologii żywności i żywieniu człowieka, pod red. Tarki T. et al., Kraków 2016, 48–60.
Wrona G., Napoje sportowe, dietetycy.org.pl/napoje-sportowe/ (24.02.2022).
Zatyka M., Elektrolity, czym są i jak jest uzupełniać, dietetycy.org.pl/elektrolity/ (24.02.2022).
