Dieta przy nadkwasocie – co jeść, a czego unikać
Nadkwasota to dolegliwość ze strony układu pokarmowego, która ze względu na charakterystyczne objawy jest przyczyną dużego dyskomfortu w życiu codziennym. Wiele osób w takiej sytuacji sięga po środki farmaceutyczne dostępne bez recepty, jednak lepszym i zdrowszym rozwiązaniem jest modyfikacja diety i stylu życia. Na co zwrócić uwagę? Które produkty nasilają, a które łagodzą objawy? W jaki sposób przyrządzać posiłki, aby nie odczuwać dolegliwości?
SPIS TREŚCI:
1. Nadkwaśność żołądka – definicja i objawy
2. Przyczyny nadkwaśności żołądka
3. Leczenie nadkwaśności żołądka
4. Dieta – ogólne założenia
5. Dieta – produkty przeciwwskazane
6. Dieta – produkty zalecane
7. Modyfikacja stylu życia
8. Podsumowanie
Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.
1. Nadkwaśność żołądka – definicja i objawy
Nadkwaśność żołądka, potocznie określana jako nadkwasota, to zaburzenie funkcjonowania układu trawiennego polegające na nadmiernym wydzielaniu soków żołądkowych. Głównym ich składnikiem jest kwas solny, który dzięki swoim właściwościom umożliwia prawidłowy proces trawienia – odpowiada za aktywację pepsyny, czyli enzymu trawiącego białko. W żołądku wydzielane są również związki zobojętniające kwas solny. Aby układ trawienny funkcjonował prawidłowo, konieczne jest zachowanie równowagi pomiędzy tymi substancjami a kwasem żołądkowym. W przypadku gdy jest ona zaburzona, może dojść do nadprodukcji kwasu solnego. Najczęściej pojawiającym się wówczas objawem jest zgaga i towarzyszące jej uczucie pieczenia za mostkiem. Osoby, u których występuje nadkwasota, skarżą się także na gniotący ból brzucha (zlokalizowany zwłaszcza w nadbrzuszu środkowym), nudności, wzdęcia, uczucie pełności, zaparcia, niestrawność, a nawet wymioty.
2. Przyczyny nadkwaśności żołądka
Głównymi przyczynami nadprodukcji kwasu żołądkowego są nieodpowiednia dieta i stres. Wśród negatywnie wpływających na organizm czynników żywieniowych wyróżnia się: dietę bogatą w tłuszcze i cukry proste, spożywanie dużej ilości napojów gazowanych i alkoholu, niewłaściwe łączenie produktów, jedzenie zbyt obfitych porcji, nieregularność posiłków oraz spożywanie ich w pośpiechu. Do rozwoju nadkwasoty przyczyniają się również stres i przyjmowanie niektórych leków, m.in. kwasu acetylosalicylowego (aspiryna). Niekorzystny wpływ może mieć także żucie gumy.
Wydzielanie kwasu żołądkowego w organizmie człowieka regulowane jest przez dwa hormony: gastrynę (pobudza produkcję) i somatostatynę (hamuje ją). W związku z tym choroby, w przebiegu których wzrasta wydzielanie gastryny, mogą też pośrednio zwiększać wytwarzanie kwasu w żołądku. Do takich chorób zalicza się m.in.: zakażenie bakterią Helicobacter pylori, zanikowe zapalenie błony śluzowej żołądka, zespół Zollingera-Ellisona oraz niedokrwistość złośliwą.
3. Leczenie nadkwaśności żołądka
Podstawowym elementem leczenia, mającym na celu zobojętnienie kwasów znajdujących się w żołądku oraz hamowanie ich produkcji, jest modyfikacja diety oraz stylu życia. Jeśli objawy są mocno nasilone i nie ustępują, wówczas stosuje się środki farmakologiczne. Związki, które zobojętniają kwas solny i mają działanie osłonowe, to węglan wapnia oraz sole magnezu i glinu. Leki o charakterze hamującym wydzielanie kwasu należą do grupy inhibitorów pompy protonowej (IPP). Należy jednak pamiętać, że o wdrożeniu farmakoterapii powinien zadecydować lekarz – w tej sytuacji najlepiej skonsultować się z gastroenterologiem.
Wczesne reagowanie i podjęcie działań mających na celu zmniejszenie nadprodukcji kwasu żołądkowego jest niezwykle istotne. Nieleczona nadkwaśność może spowodować wystąpienie refluksu, który w dalszej perspektywie prowadzi do szeregu poważnych powikłań. Są to m.in. przełyk Barretta, zwężenie i nadżerki przełyku, a nawet jego nowotwór. Nieleczona nadkwasota może przyczynić się także do rozwoju choroby wrzodowej żołądka. Jej wystąpienie wiąże się z dużymi dolegliwościami bólowymi i koniecznością wdrożenia znacznych restrykcji dietetycznych.
4. Dieta – ogólne założenia
Podstawowym zaleceniem żywieniowym w nadkwasocie jest stosowanie diety lekkostrawnej z ograniczeniem produktów pobudzających wydzielanie soku żołądkowego. Składnikiem, na który warto zwrócić uwagę, jest białko. Większa jego ilość w diecie powoduje wiązanie nadmiaru kwasu solnego potrzebnego do procesu trawienia. W związku z tym istotne jest, aby sięgać po źródła pełnowartościowego białka o niskiej zawartości tłuszczu. Duże znaczenie ma również regularność posiłków – należy jeść je częściej, najlepiej o stałych porach. Nie powinny być zbyt obfite. Zalecane jest gotowanie, pieczenie, przygotowywanie na parze. Unikać należy smażenia, ponieważ dania są wówczas ciężkostrawne i długo zalegają w żołądku. Warto też zwrócić uwagę na umiarkowaną temperaturę potraw, gdyż zbyt gorące posiłki mogą powodować podrażnienie i nasilenie objawów.
Wymienione zalecenia mają istotne znaczenie w leczeniu nadkwasoty i chorób, które mogą być z nią powiązane, takich jak refluks żołądkowo-przełykowy, choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy, dyspepsja czynnościowa żołądka oraz przewlekły nieżyt żołądka.
5. Dieta – produkty przeciwwskazane
W celu zmniejszenia produkcji kwasu solnego z diety powinny zostać wyeliminowane produkty ciężkostrawne i substancje pobudzające wydzielanie soku żołądkowego. Można podzielić je na dwie grupy. Do pierwszej należą te, które mają negatywny wpływ na zdrowie i które należy szczególnie ograniczyć. Są to:
– alkohol,
– napoje gazowane,
– konserwy mięsne i rybne,
– produkty marynowane,
– czekolada, słodycze,
– kawa i mocna herbata,
– sosy, dipy (m.in. ketchup, musztarda, majonez),
– mocne, esencjonalne buliony,
– ostre przyprawy.
Do drugiej grupy należą takie produkty, które są ogólnie zalecane w diecie, jednak w przypadku nadkwasoty mogą powodować przykre dolegliwości. W związku z tym warto ograniczyć ich spożycie, jednak nie trzeba całkowicie z nich rezygnować. Wśród tych produktów wymienia się:
– owoce cytrusowe, wiśnie, śliwki, gruszki, owoce suszone,
– warzywa kapustne (kalafior, brukselka, kapusta), cebulowe (czosnek i cebula), paprykę, pomidory i przetwory pomidorowe,
– tłuste mleko i produkty mleczne (sery żółty, topiony, feta, mozzarella),
– pieczywo żytnie, razowe, pumpernikiel,
– nierozcieńczone soki owocowe i warzywne.
Należy podkreślić, że reakcja organizmu na dany produkt jest kwestią indywidualną. Możliwe jest też wystąpienie objawów po produktach, które nie są zaliczane do typowo przeciwwskazanych w nadkwasocie. Kluczowe znaczenie ma obserwacja samopoczucia i objawów po spożyciu danych produktów – należy wyeliminować te, które powodują dolegliwości lub je nasilają.
6. Dieta – produkty zalecane
Oprócz produktów nasilających objawy są też takie, które je łagodzą. Dieta powinna opierać się na produktach lekkostrawnych. Należą do nich:
– banany, pieczone jabłka, brzoskwinie, morele,
– gotowane warzywa, takie jak marchew, buraki, dynia, cukinia,
– produkty mleczne, zwłaszcza fermentowane (kefir, maślanka),
– kasze drobnoziarniste (manna, kuskus, kukurydziana),
– płatki owsiane,
– chude mięso i ryby,
– czerstwe pieczywo pszenne, biszkopty.
W przypadku nadprodukcji kwasów pomocne jest odpowiednie nawodnienie organizmu. Zgodnie z zaleceniami należy wypijać 1,5–2 l czystej niegazowanej wody. W celu zmniejszenia dolegliwości związanych z nadkwasotą żołądka można zastosować też napary z ziół. Niektóre z nich wykazują działanie osłaniające ze względu na zawartość substancji śluzowych. Szczególnie polecane są rumianek, lukrecja i prawoślaz. Korzystne działanie może mieć także napar z siemienia lnianego lub nasion kozieradki.
Wśród ziół, które kojarzą się z pozytywnym wpływem na układ trawienny, znajduje się mięta. Ma ona korzystne właściwości w przypadku niestrawności, jednak ze względu na działanie pobudzające receptory przełykowe, zmniejszanie napięcia dolnego zwieracza przełyku oraz zwiększanie wydzielania żołądkowego osobom z nadkwasotą nie jest zalecana.
7. Modyfikacja stylu życia
Jako że przyczyną nadkwasoty może być również stres, oprócz wyboru produktów spożywczych ważnym elementem jest zmiana trybu życia. Posiłki powinny być spożywane w spokoju, bez pośpiechu. Istotne znaczenie ma rezygnacja z używek. Wyeliminować należy spożywanie alkoholu i palenie papierosów, ponieważ nasilają one produkcję soku żołądkowego. Na skutek zmniejszenia napięcia mięśnia zwieracza dolnego przełyku mogą powodować refluks, który może być powiązany z nadkwasotą.
8. Podsumowanie
Kluczową rolę w łagodzeniu objawów nadmiernej produkcji kwasu solnego odgrywa dieta. Spożywane pokarmy mogą nasilać lub łagodzić dolegliwości, warto zatem włączyć do diety produkty zalecane i ograniczyć te, które są przeciwwskazane. Należy jednak pamiętać, że są to ogólne wytyczne, dlatego istotne znaczenie ma obserwacja indywidualnej reakcji organizmu. Ważne elementy leczenia nadkwaśności żołądka to również prowadzenie spokojnego trybu życia i eliminacja używek. Wczesne podjęcie działań jest bardzo ważne, ponieważ utrzymująca się nadkwaśność może prowadzić do rozwoju refluksu i jego powikłań. Wiążę się też z ryzykiem wystąpienia choroby wrzodowej żołądka, która wymaga jeszcze większych modyfikacji żywieniowych.
Bibliografia
Ciborowska H., Dieta łatwo strawna z ograniczeniem substancji pobudzających wydzielanie żołądkowe, Dietetyka. Żywienie zdrowego i chorego człowieka, pod red. Ciborowskiej H., Rudnickiej A., Warszawa 2014, 248–252.
Dudkowiak R., Poniewierka E., Rola diety i stylu życia w leczeniu choroby refluksowej przełyku, „Family Medicine & Primary Care Review” 2012, 14(4), 586–591.
Janik A. et al., Choroba refluksowa przełyku. Dietoterapia i styl życia w rozwoju i leczeniu choroby, Problemy nauk medycznych dawniej i dziś, pod red. Strugały U., Mozgiel-Wiechy K., Bendkowskiej I., Łódź 2021, 27–43.
Gawron-Gzella A., Witkowska-Banaszczak E., Dudek M., Herbs and herbal preparations applied in the treatment of gastric hyperacidity, gastric and duodenal ulcer in cigarette smokers, „Przegląd Lekarski” 2005, 62(10), 1185–1187.
Panda V. et al., A comparative study of the antacid effect of some commonly consumed foods for hyperacidity in an artificial stomach model, „Complementary Therapies in Medicine” 2017, 34, 111–115.
